Iaith ac arddull
Y sgyrsiau
Pan fyddi’n trafod iaith ac arddull cofia ddyfynnu a thrafod pa mor effeithiol ydy’r nodwedd.
Mae’r sgyrsiau yn:
- Cyflwyno gwybodaeth newydd.
- Dweud rhywbeth am y cymeriad sy’n siarad.
- Dangos agwedd cymeriadau at ei gilydd.
Beth ydy nodweddion y sgyrsiau?
- Iaith lafar gyhyrog a chyfoethog Pen Llŷn, ee
cwffas
(ffeit),rom bach
(ychydig bach),nialwch
,tŷ potas
(tafarn),jarffyn, llarpad.
- geiriau Saesneg wedi eu Cymreigio, ee
Landrofar
,styrbans
,on ddy hows
. - rhegfeydd diniwed, ee
uffar
,Be gythraul?
,wir Dduw
,myn diawl
. - geiriau sy’n gorffen gydag a, ee
adra
,dechra
.
- geiriau Saesneg wedi eu Cymreigio, ee
meddaineu
ebesydd yn y ddeialog, felly mae’n llifo’n fwy esmwyth.
Ella mai’r hen ddyn ’na oedd achos marwolaeth y ddynes ’na.
y glas, drwg yn y caws.
Sut mae rhyngot ti a dy gymdoges? Drofa Ganol? Hyhi.
Y naratif
Mae’r naratif yn:
- symud stori yn ei blaen
- amrywio o ran iaith ac arddull yn dibynnu ar ei phwrpas ar y pryd.
Sylwa ar y technegau sydd yn y paragraffau hyn a meddylia beth ydy eu pwrpas:
Clodd Richard ei hun yn ei ystafell ac aeth ar y gwely. Damia. Ceisiodd gael ei ben yn glir i feddwl. Damia damia damia. Saethai popeth drwy ei feddwl bob sut. Cododd. Taniodd sigarét. Cerddodd at y ffenest. Cerddodd at y gwely. Cerddodd at y drws. Pa hawl oedd gan neb i wneud tai? Damia las. Cerddodd at y ffenest. Pwy fyddai eisiau codi tai? I beth, yn enw pob rheswm? Be wnâi o’n awr? Yr holl blaniau, yr holl gynllunio manwl wedi mynd i’r gwynt. I be aflwydd oedd eisiau codi tai yng nghaeau Tan Ceris o bobman?
- Amrywio hyd y brawddegau. Brawddegau o un gair yn creu seibiannau ac yn dangos bod Richard Jones yn aros yn ei unfan, ee
Damia
.Cododd
. - Berfau cryno, ee
clodd
,cerddodd
. Mae’r rhain yn fwy safonol a ffurfiol na berfau cwmpasog. - Ailadrodd, ee
Damia
i ddangos pa mor flin ydy Richard,Cerddodd
i ddangos pa mor aflonydd a rhwystredig ydy e, "yr holl" i ddangos cymaint o waith sydd wedi ei wneud. - Cwestiynau rhethregol yn mynd i feddwl y cymeriad, ee
Pa hawl ...? Pwy fyddai ...? I beth ...?
- Adeiladu’r paragraff i uchafbwynt yn y frawddeg olaf sy’n dweud beth sy’n poeni Richard Jones.
- Osgoi iaith flodeuog. Does dim ansoddeiriau, trosiadau, cymariaethau na phersonoli yn y paragraff hwn. Y berfau a’r ailadrodd sy’n creu darlun ac awyrgylch.
Yr oedd ochr y mynydd yn berwi gan blismyn, fel pryfed ar fuwch, rhai’n brasgamu’n frysiog y tu ôl i gŵn eiddgar, eraill ar eu gliniau neu ar eu cwrcwd yn canolbwyntio’n ddyfal ar y gwellt o danynt, a rhai eraill yn sefyll, yn ymgynghori ac yn pwyntio i bobman â breichiau sydyn, pwysig. I lawr yr allt deuai ceir a faniau â mwy o blismyn, a chyn hir byddai pawb yn Hirfaen wedi deffro a dod i fusnesa, a byddai’r lle fel cwch gwenyn.
Yn y paragraff uchod mae Alun Jones yn defnyddio:
- Ansoddeiriau, ee
brasgamu’n frysiog
,cŵn eiddgar
i ddangos cyflymder a chyffro. - Trosiadau, ee
yn berwi gan blismyn
i ddangos bod y lle’n llawn a bod pawb yn symud. - Cymariaethau, ee
fel pryfed ar fuwch
sy’n creu delwedd afiach ac mae’n addas oherwydd trwy lygad Meredydd yr ydym yn gweld y plismyn ac mae ef yn eu casáu.