Ymarfer ymateb i ddarn darllen
Darllena y darn isod o'r nofel. Yna ateba'r cwestiynau sy’n dilyn yn llawn a gofalus gan ddyfynnu’n bwrpasol.
Ѳ’r bêl yn mynd yn araf bach tuag at Yusuf. Dyw e ddim hyd yn oed yn esgus ’mod i wedi’i tharo hi’n dda. Dyw e ddim yn cwympo arni na dim. Y cyfan mae’n ei wneud yw codi’r bêl a’i thaflu’n ôl dros fy mhen.
Ymdrech wael.
Mae Aziz yn chwerthin y tu ôl i mi.
Mae Zoltan yn edrych arna i fel petai bom Americanaidd wedi taro fy mhen a drysu fy ymennydd.
Jamal!
medd Zoltan. Doedd neb yn fy marcio i!
Sori,
meddaf, gan aros iddo fe ac Aziz a Mussa wneud sylw cas am chwaraewyr canol cae sy’n meddwl eu bod nhw’n saethwyr ond dydyn nhw ddim.
Ond dydyn nhw ddim yn dweud dim.
Does neb yn dweud gair.
Dwi’n sylweddoli nad ydyn nhw’n edrych arna i, hyd yn oed. Maen nhw’n syllu ar rywbeth y tu ôl i mi. Mae eu hwynebau wedi rhewi. Maen nhw’n gegrwth. Maen nhw’n syfrdan.
Question
Ar beth neu bwy mae’r bechgyn yn syllu? Pam maen nhw wedi dychryn?
Prif bwyntiau:
- Ѳ’r bechgyn yn syllu ar Bibi, chwaer Jamal sydd wedi ymuno i chwarae pêl-droed.
- Maen nhw wedi dychryn oherwydd maen nhw’n ofni’r Llywodraeth yn Afghanistan a’r hyn y bydden nhw’n ei wneud pe bydden nhw’n darganfod Bibi.
- Y rhesymau maen nhw’n ofni’r llywodraeth.
Question
Beth sy’n digwydd i’r chwaraewyr pêl-droed hyn ar ôl yr olygfa hon?
Beth am sôn am:
- weddill y bechgyn yn dianc yn ôl i’r pentref am eu bod wedi dychryn.
- Bibi yn saethu’r bêl ymhell ac mae’r bêl yn diflannu.
- Darganfod y bêl o dan danc rhyfel. Wrth iddyn nhw geisio achub y bêl mae gwn y tanc yn symud tuag atyn nhw ond mae Jamal yn cael y bêl.
- Wrth geisio dianc mae Bibi yn llithro ar ffrwydryn tir – mae Jamal yn ei hachub.
- Wrth fynd yn ôl i’r pentref mae tryc yn pasio ac mae Bibi yn taflu cerrig ato.
- Mr Nasser yn eu cyhuddo (ar gam) o dorri ei ffenestr. Yn ystod y dadlau mae Jamal yn torri ffenestr Mr Nasser ar ddamwain.
- Tad Jamal yn dod heibio ac yn llwyddo i dawelu Mr Nasser.
- Rhieni Jamal a Bibi yn dweud wrthyn nhw bod yn rhaid i’r teulu ddianc o’r pentref oherwydd bod y Llywodraeth yn gwybod am yr ysgol anghyfreithlon.
- Pan mae Jamal a Bibi yn cuddio yn nhŷ Tad-cu Yusuf mae eu cartref yn cael ei ffrwydro gan y Llywodraeth.
Question
Ysgrifenna hanes un digwyddiad pwysig o’r nofel sydd wedi aros yn dy gof. Eglura beth sy’n digwydd ac yna dyweda pam mae’r digwyddiad yn bwysig. Paid â sôn am yr olygfa uchod. Dylet ysgrifennu tua ½ tudalen A4.
Ti sydd yn dewis digwyddiad yn y cwestiwn hwn. Bydd angen digon o fanylion sy'n profi dy fod yn cofio plot y nofel. Pwy ydy’r cymeriadau? Beth sy’n digwydd iddyn nhw? Wyt ti’n cofio unrhyw ran o’r deialog?
Question
Sut gymeriad ydy Yusuf? Rho enghreifftiau o’r ffordd mae’n ymddwyn.
Beth am sôn am y nodweddion canlynol:
| Nodwedd | Disgrifiad |
| ffyddlon | Ffrind ffyddlon i Jamal. Aros gyda Jamal pan mae Bibi yn ymuno â nhw i chwarae pêl-droed. |
| yn barod i helpu | Mynd â Bibi yn ôl i’r pentref ar ôl i Jamal lithro ar y ffrwydryn tir. |
| dewr | Wedi colli ei goes a’i rieni yn y rhyfel ond mae’n parhau i fyw ei fywyd yn llawn. |
| teg | Er bod Yusuf yn dawel a chwrtais fel arfer gwelwn ei fod yn fodlon dadlau gyda Mr Nasser gan ei fod yn gwybod nad oedd Jamal yn euog o dorri’r ffenestr. |
| 徱-ŵ | Rydyn ni’n gwybod hyn oherwydd mae’n gwrthod cwyno er ei fod wedi cael bywyd caled. |
| caredig | Mae Yusuf yn rhoi ei bêl ei hun i Jamal ar ôl i bêl Jamal gael ei ffrwydro. |
| Nodwedd | ffyddlon |
|---|---|
| Disgrifiad | Ffrind ffyddlon i Jamal. Aros gyda Jamal pan mae Bibi yn ymuno â nhw i chwarae pêl-droed. |
| Nodwedd | yn barod i helpu |
|---|---|
| Disgrifiad | Mynd â Bibi yn ôl i’r pentref ar ôl i Jamal lithro ar y ffrwydryn tir. |
| Nodwedd | dewr |
|---|---|
| Disgrifiad | Wedi colli ei goes a’i rieni yn y rhyfel ond mae’n parhau i fyw ei fywyd yn llawn. |
| Nodwedd | teg |
|---|---|
| Disgrifiad | Er bod Yusuf yn dawel a chwrtais fel arfer gwelwn ei fod yn fodlon dadlau gyda Mr Nasser gan ei fod yn gwybod nad oedd Jamal yn euog o dorri’r ffenestr. |
| Nodwedd | 徱-ŵ |
|---|---|
| Disgrifiad | Rydyn ni’n gwybod hyn oherwydd mae’n gwrthod cwyno er ei fod wedi cael bywyd caled. |
| Nodwedd | caredig |
|---|---|
| Disgrifiad | Mae Yusuf yn rhoi ei bêl ei hun i Jamal ar ôl i bêl Jamal gael ei ffrwydro. |
Question
Edrycha ar arddull llinell 5 yn y darn.
Mae Zoltan yn edrych arna i fel petai bom Americanaidd wedi taro fy mhen a drysu fy ymennydd.
Dyweda pam mae’r darn hwn yn effeithiol.
Ѳ’r gymhariaeth fel petai bom Americanaidd wedi taro fy mhen a drysu fy ymennydd
yn effeithiol oherwydd mae’n pwysleisio bod rhyfel yn rhywbeth bob dydd i blant Afghanistan.
Question
Edrycha ar arddull llinell 12 yn y darn.
Maen nhw’n gegrwth. Maen nhw’n syfrdan.
Dyweda pam mae’r darn hwn yn effeithiol.
Ѳ’r dyfyniad hwn yn effeithiol am ei fod yn cynnwys brawddegau byr ac ansoddeiriau diddorol. Ѳ’r brawddegau byr hyn yn dangos bod Jamal wedi dychryn. Ѳ’r ansoddeiriau cegrwth a syfrdan yn pwysleisio faint oedd ei ffrindiau wedi dychryn.
Question
Chwilia am enghraifft arall o nodwedd arddull yn y darn.
- Dyfynna'r nodwedd
- Enwa'r nodwedd
- Dyweda pam mae’r nodwedd yn effeithiol.
Gallet ddewis unrhyw ddyfyniad i ateb y cwestiwn hwn. Ceisia edrych am nodwedd arddull. Dyma enghraifft:
Rydw i wedi dewis deialog fel nodwedd arddull effeithiol yn y dyfyniad hwn.
Ѳ’r ddeialog, ee: Ymdrech wael
a Jamal, does neb yn fy marcio i
yn sicrhau bod yr olygfa yn realistig. Ѳ’r ddeialog yn gwneud i ni sylweddoli bod y bechgyn yr un fath â bechgyn ar draws y byd. Ѳ’r ddeialog yn gwneud yr olygfa yn berthnasol i ni. Ѳ’r ddeialog hefyd yn gwrthgyferbynnu gyda’r tawelwch sy’n dilyn unwaith mae’r bechgyn yn sylweddoli bod Bibi wedi ymuno â nhw.
Question
Dychmyga mai ti ydy Jamal. Ysgrifenna ymson Jamal ar ddiwedd y nofel. Dylet ysgrifennu tua ¾ tudalen A4.
Pwrpas y dasg hon ydy gwneud yn siŵr dy fod yn adnabod y cymeriad ac yn gwybod beth ydy’r prif ddigwyddiadau sydd wedi effeithio arnyn nhw.
Gyda Jamal bydd angen gwneud yn amlwg:
- Diddordeb Jamal mewn pêl-droed.
- Ffyddloneb Jamal.
- Jamal sy’n ysgrifennu’r ymson (Rydw i/Dw i…) a bod yr ysgrifennu yn digwydd yn y presennol (Teimlaf i…).
Beth am sôn am ddigwyddiadau penodol megis y canlynol:
- Ffoaduriaid heb gyrraedd Awstralia.
- Hapusrwydd Jamal fod y teulu gyda’i gilydd unwaith eto ond yn hiraethu am Yusuf.
- Ffoaduriaid yn cael eu hachub gan long y llynges ond nid oeddent wedi cael eu hachub yn syth.
- Profiadau’r fordaith: wedi colli eu rhieni ar ddechrau’r fordaith, cwrdd â Rashida a’r cymorth oedd hi wedi ei roi i’r plant, y môr-ladron, pobi bara, y cwch yn suddo.
- Teimladau Jamal tuag at Omar.
- Y daith i’r llong ar yr awyren a sylweddoli bod ei fam wedi gwerthu’r ganhwyllbren.
- Y gwersyll ffoaduriaid, colli ei deulu a sylweddoli bod yr heddlu yn rhan o’r smyglo.
- Ei dad yn achub ei fam o’r stadiwm yn y tacsi gyda Jamal a Bibi yn gweld y digwyddiad.
- Gorfod dianc o’u cartref oherwydd yr ysgol anghyfreithlon. Wedi llwyddo i ddianc cyn i’w tŷ ffrwydro.
- Gwylio pêl-droed ar deledu anghyfreithlon lloeren tad-cu Yusuf.
- Ffenestr Mr Nasser wedi torri.
- Bibi yn cael ei dal ar ffrwydryn tir a Jamal yn newid lle gyda hi.
- Bibi yn ymuno â’r gêm bêl-droed ac yn cicio’r bêl fel ei bod yn diflannu o dan danc rhyfel.