鶹Լ

Hylosgi tanwyddau a’r triongl tânY triongl tân

Mae amryw o danwyddau yn hylosgi, ac mae hi'n bosibl adnabod y cynhyrchion. Mae'r triongl tân yn dangos y tri pheth sydd eu hangen er mwyn i dân losgi. Mae modd defnyddio amryw o ffyrdd i ddiffodd tân. Mae calorimedreg yn cael ei defnyddio i fesur egni.

Part of CemegOlew crai, tanwyddau a chemeg organig

Y triongl tân

Symbol yw’r triongl tân sy’n dangos y tri pheth sydd eu hangen er mwyn i dân losgi, sef:

  • gwres
  • ocsigen
  • tanwydd
Triongl yn dangos yr elfennau sydd eu hangen i wneud tân: ocsigen, tanwydd a gwres.

Mae cael gwared ag unrhyw un o’r rhain yn golygu nad yw’r tân yn gallu llosgi. Mae hyn yn golygu bod y triongl tân yn ddefnyddiol iawn wrth atal tân a diffodd tân.

Cael gwared ag ocsigen

Mae modd cael gwared ag ocsigen o’r ardal o gwmpas tân drwy ddefnyddio diffoddwr carbon deuocsid neu flanced dân. Mae’r diffoddwr carbon deuocsid yn gwthio ocsigen oddi wrth y tân ac yn rhoi carbon deuocsid yn ei le, sy’n anfflamadwy ac yn fwy dwys nag aer. Mae blancedi tân yn ffurfio sêl o gwmpas y tân ac yn atal mwy o ocsigen rhag cyrraedd y tân.

Enghraifft arall o gael gwared ag ocsigen yw cau drysau wrth adael adeilad er mwyn atal cyflenwadau ocsigen ffres rhag mynd i mewn i’r adeilad.

Cael gwared â gwres

Mae chwythu fflam cannwyll i’w diffodd hi’n enghraifft dda o hyn. Mae’r aer sy’n symud yn gyflym yn cael gwared â’r gwres o’r gannwyll, gan ei hatal hi rhag llosgi mwy.

Un dull defnyddiol o gael gwared o wres o dân yw drwy ddefnyddio dŵr, sy’n amsugno’r gwres o dân yn effeithiol iawn. Fodd bynnag, ddylet ti byth ddefnyddio dŵr ar danau trydanol - oherwydd y risg o sioc drydanol, nac ar danau olew - dydy olew a dŵr ddim yn cymysgu, felly yr unig beth mae’r dŵr yn ei wneud yw gwneud i’r olew ffurfio defnynnau llai, felly mae’n gwneud y tân yn waeth.

Cael gwared â thanwydd

Drwy ddefnyddio defnyddiau anhylosg ni fydd yr un ffynhonnell danwydd yn ddigonol i adael i dân barhau i losgi, felly mae hwn yn ddull effeithiol iawn o atal tân. Mae defnyddiau anhylosg yn cael eu defnyddio mewn dillad, dodrefn a defnyddiau adeiladu. Hefyd, mae modd rheoli tanau coedwigoedd yn fwy effeithiol drwy dorri coed o gwmpas y tân i atal y tân rhag lledaenu. Brêc rhag tân yw’r dull hwn.

Cael gwaredDullMath o Dân
OcsigenBlanced dân, diffoddwr CO2Tanau olew, tanau mewn sosban sglodion, tanau trydanol
GwresŵTanau mewn tai, tanau coed, tanau papur
TanwyddBrêc rhag tânTanau coedwig
Cael gwaredOcsigen
DullBlanced dân, diffoddwr CO2
Math o DânTanau olew, tanau mewn sosban sglodion, tanau trydanol
Cael gwaredGwres
Dullŵ
Math o DânTanau mewn tai, tanau coed, tanau papur
Cael gwaredTanwydd
DullBrêc rhag tân
Math o DânTanau coedwig