麻豆约拍

Rhaglen gyntaf rownd yr 8 olaf, 23 Mehefin 2013: Neuadd Llanystumdwy

Roedd talyrna yn Llanystumdwy yn esgus i鈥檙 Meuryn fynd am dro i鈥檙 gorffennol heno.

1975 oedd y flwyddyn. 听A鈥檔 teulu ni (am y tro cyntaf a鈥檙 tro olaf) yn cael wythnos o wyliau yn yr Eisteddfod Genedlaethol a oedd yn cael ei chynnal y flwyddyn honno yng Nghricieth ym Mro Dwyfor.

Wythnos mewn carafan ym Morfa Bychan (er nad oeddem yn berchen ar garafan!), a hynny yng nghwmni sawl teulu ifanc arall o Aberteifi. Wythnos o fellt a tharanau.

Dyna oedd fy ymweliad cyntaf i 芒鈥檙 鈥楪ogledd鈥�, ac ymysg y llefydd ecsotig roedd yn rhaid talu gwrogaeth iddyn nhw鈥檙 wythnos honno oedd Llanystumdwy, a bedd David Lloyd George yn benodol, er nad oeddwn i (a minnau鈥檔 saith a hanner oed) yn arbennig o impressed a dweud y gwir.

Beth felly oedd uchafbwynt yr wythnos honno? Ai awdl fuddugol Gerallt Lloyd Owen ar y testun 鈥楢fon鈥� (testun addas iawn o gofio鈥檙 tywydd mawr)? Nage. 听Ai rhyfeddod y machlud dros Benrhyn Ll欧n? Nage wir. Uchafbwynt yr wythnos i ni blant oedd gweld Mr Alun Tegryn Davies yn ei dryncs (rhai mar诺n) wrth i鈥檙 teuluoedd fynd i nofio y peth cynta bob bore.

A pham fod hyn yn uchafbwynt? Wel, Alun Tegryn oedd ein prifathro ni i gyd yn Ysgol Gynradd Aberteifi ar y pryd, a go brin y gwelsom ni ef erioed mewn unrhyw beth heblaw siwt a thei!

A beth sydd a wnelo hyn 芒 thalwrn rhwng timau鈥檙 Tywysogion a Hiraethog? Dim rhyw lawer, mae鈥檔 debyg. Yr unig gysylltiad o bosib oedd y ffaith i ni ricordio鈥檙 ornest yn Neuadd Llanystumdwy, neuadd a agorwyd yn swyddogol yn Hydref 1912 gan neb llai na鈥檙 Lloyd George hwnnw y b没m yn ymweld 芒鈥檌 fedd e 38 o flynyddoedd yn 么l!

Roedd un o drigolion amlyca鈥� Llanystumdwy yn aelod o d卯m Y Tywysogion heno, sef y Prifardd Twm Morys, yr hwn sydd yn hel ei bac tua G诺yl Werin y Smithsonian yn Washington cyn bo hir.

Ond rwy鈥檔 siwr y byddai Twm yn barod i ildio fod 鈥檔a aelod hyd yn oed yn bwysicach nag e yn y t卯m heno, a hwnnw oedd Guto Dafydd, , neu Eisteddfod Genedlaethol Clwb Rygbi Crymych a鈥檙 Fro ar lafar gwlad.

Mae Guto wedi bod yn curo ar ddrysau tebyg ers blynyddoedd, a chanddo ef y ces i un o鈥檙 cyfaddefiadau mwya doeth a gonest ag a glywais gan awdur ifanc erioed: 鈥楧wi鈥檔 falch mod i heb ennill tan nawr鈥�, gan ei fod e gymaint yn falchach o鈥檙 gwaith a ddanfonodd i鈥檙 gystadleuaeth eleni na鈥檙 hyn a weithiwyd ganddo yn y gorffennol. (Mae鈥檔 debygol taw 鈥榬诺an鈥� nid 鈥榥awr鈥� a ddyweddodd e go iawn, dwi鈥檔 cyfadde!)

Beth bynnag, o ran yr ymdrechion nas dewisiwyd i鈥檙 darllediad, roedd y cwpledi hyn gan Ffion Gwen a John Glyn Jones:

Fy her sy鈥檔 haf i eraill
am mai poen i mi yw paill.

Hiraethog

Un gafod o baill gyfyd
Y bardd yn brifardd rhyw bryd.听

Hiraethog

Mae鈥檙 cyntaf yn cynnwys, yn 么l arfer Hiraethog erbyn hyn, y gair bach llawer-rhy-gyfleus-a-hollgynhwysol -ei-ystyr-a-honedig-ddibendraw-ei-arwyddoc芒d, sef 鈥榟er鈥�, tra bod llinell gyntaf yr ail yn cynnwys y bai cynganeddol a elwir proest i鈥檙 odl (鈥榞afod鈥�/鈥檊yfyd鈥�). Does dim hawl cynganeddu dau air sydd yn gorffen 芒鈥檙 un cytseiniaid os yw llafariaid eu sillaf olaf o鈥檙 un hyd, yn yr achos hwn 鈥榦d鈥� ac 鈥榶d鈥�. Dwi鈥檔 difaru sgrifennu鈥檙 frawddeg ola鈥� 鈥榥a鈥檔 barod!

Beth am orffen 芒 rhywbeth mwy gwamal:

Gofynnais yn gwrtais i鈥檙 plismon
鈥淟le gebyst aeth Castell Caernarfon?鈥�
鈥淧an glywodd criw'r Blac
fod ail Arwisgo on-trac
mi ddymchwelon nhw鈥檙 cyfan, y cnafon!鈥�

Y Tywysogion