Y rownd gyn-derfynol gyntaf, 21 Gorffennaf 2013:听Ysgol Gymraeg Aberystwyth
Ble mae Ysgol Gymraeg Aberystwyth?
Dyma鈥檙 cwestiwn oedd ar wefusau t卯m talwrn y Tir Mawr yr wythnos hon, a鈥檙 rheini heb Myrddin ap Dafydd wrth y llyw (yn llythrennol) y tro hwn.
Daethpwyd o hyd i Aberystwyth yn gymharol ddidrafferth, mae鈥檔 debyg. Ond mwy cyndyn oedd yr ysgol enwog honno, sef lleoliad y ricordiad heno, i ddatguddio鈥檌 hun i鈥檙 beirdd coll. A bu鈥檔 rhaid aros ac aros dan haul treuliedig Gorffennaf hyd nes i鈥檙 drindod faen lwybreiddio i鈥檙 neuadd.
Ond roedd yn werth aros, fel ag erioed yn hanes y Tir Mawr, oherwydd fe gawsant ornest i鈥檞 chofio yn erbyn Aberhafren.
Gosodwyd y safon gyda鈥檙 dasg gyntaf un, wrth i鈥檙 ddau d卯m sgorio deg marc yr un am eu cwpledi caeth yn cynnwys y gair 鈥榦ts鈥�.
Yn wir, fe ddyfarnwyd deg marc bedair gwaith heno, ac ymhlith y beirdd a elwodd ar haelioni (neu haul-ioni, o bosib) y Meuryn oedd Rhys Iorwerth (Aberhafren) a鈥檌 gywydd yn gwahodd Russell Goodway i Ffair Tafwyl , ynghyd 芒 Mari George (Aberhafren) am ei thelyneg 鈥楾rwsio鈥�.
Mwy na hynny, fe gafwyd gan y ddau d卯m ymdrechion wrth gefn a fyddai wedi bod yn ddewisiadau cyntaf gan y rhan fwyaf o dimau.
Cangen Aberystwyth o Ferched y Wawr oedd wedi gwahodd Y Talwrn yr wythnos hon, ac fe fentrais osod 鈥楳ae Merched y Wawr yn difaru鈥� fel llinell i鈥檞 chynnwys yn limrigau鈥檙 timau. A chan wybod taw J么s (Gareth Jones) a fyddai鈥檔 datgan limrig y Tir Mawr, roedd gan Aberhafren y limrig hwn wrth gefn:
Roedd Merched y Wawr wedi mynnu
cael 鈥榤otto鈥� gan fardd gorau Cymru,
ond J么s o鈥檙 Tir Mawr
a鈥檌 sgwennodd, a nawr
mae Merched y Wawr yn difaru.
Ond roedd gan J么s yntau ymdrechion ychwanegol, hon er enghraifft:
Mae Merched y Wawr yn difaru
Cael noson atgofion am garu:
Bu Efa Ty鈥檔 Pant
Yn rhestru鈥檌 holl blant
A dechrau esbonio pwy ddaru.
Peth prin ond comig iawn yw odl ddwbwl Gymraeg, ac mae鈥檔 talu ar ei chanfed o鈥檌 defnyddio yn y man iawn ac ar yr adeg iawn!
Er taw 鈥楬ysbyseb i鈥檙 Sioe Frenhinol鈥� oedd testun y drydargerdd, nid y Sioe Amaethyddol oedd pwnc cerddi鈥檙 Tir Mawr ar y dasg hon. Sioe frenhinol o fath arall aeth 芒鈥檜 bryd nhw:
Perfformiad
bythgofiadwy
Gawn
gan y wraig a鈥檌 g诺r;
Yn
cychwyn naw mis union
O鈥檙
dydd cyn tyrr y d诺r.
Ie, perfformiad!
Nid ar chwarae bach mae curo鈥檙 Tir Mawr, ond wrth ddarllen telyneg Owain Rhys 鈥楾rwsio鈥�, mae rhywun yn dod i ddeall pam taw Aberhafren a gariodd heno, a pham eu bod nhw yn un o dimau mwya dansierus y blynyddoedd diweddar.
Ymddiheuriadau felly i Owain na chefais gyfle i grybwyll y gerdd ganlynol yn ystod y rhaglen. Os yw鈥檔 unrhyw gysur iddo, byddai hon hefyd wedi haeddu marciau llawn:
Roedd dy weld yn annisgwyl,
yn
anorfod,
ein
cyfarch yn atsain
fel tafarn
wag,
yr
hergwd-gwtsh 鈥檔a
sydd rhwng
dynion
yn
lletchwith gysurus.
Holi hynt
hwn a鈥檙 llall.
鈥淎
thithau?鈥�
鈥淭i鈥檔
gwbod...鈥�
A鈥檙 dagrau鈥檔 rhedeg.
Ro鈥檛 ti鈥檔
dda鈥檔 rhedeg 鈥�
rhedeg
rhag dy dad
a rhedeg
rhag dy frodyr.
Ac yn dy
lygaid simsan
rwy鈥檔
gweld eu dyrnau, a gwaeth.
Es i gyda
thi, weithiau,
i furddun
ein haf,
i draeth
oedd yn llawn cariadon,
i ben
draw鈥檙 byd
ac yn 么l,
ond ddim
ers sbel.
Rhwygo
rhifau ar bapur,
ac addo
ffonio,
i bwytho
amser,
gan wybod
fod y
niwed
wedi鈥檌
wneud.
Ymlaen ag Aberhafren felly i鈥檙 rownd derfynol am y pedwerydd tro yn y bum mlynedd diwetha. Tipyn o record.
I glywed rhaglen ddiweddaraf Y Talwrn a darllen a chlywed clipiau o'r听cerddi ddaeth i'r brig听ewch i听wefan听
- 听