18/05/2001
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 98
Duration: 04:38
Litir 98: Cardanal Mezzofanti
’S iomadh duine, a tha ag ionnsachadh na Gà idhlig, a bu mhath leotha a bhith mar a bha an Cardanal Mezzofanti. Carson? Uill, cha robh a-riamh mòran ann a bha cho math ris-san ann a bhith ag ionnsachadh cà nanan. Seo na bh’ aige mus do chuir e crìoch air a’ chùrsa-oilthigh aige: Laideann, Grèigis, Eabhrais, Arabais, Spà inntis, Frangais, Gearmailtis agus Suainis. Sin a bharrachd air Eadailtis.
Rugadh Mezzofanti ann am Bologna ann an seachd ceud deug, trì fichead ’s a ceithir-deug (1774). Bha athair na shaor, agus bha an gille òg air an dearbh rud a dhèanamh ach gun do mhothaich sagart gur e sgoilear air leth a bh’ ann. Rinn e cinnteach gum faigheadh an gille trèanadh airson na sagartachd. Ach chan ann dìreach aig an oilthigh a dh’ionnsaich Mezzofanti na cà nanan aige.
Bhiodh e a’ falbh timcheall taighean-òsta Bhologna, a’ coimhead airson coigrich aig an robh cà nanan eile. Chuireadh e ceistean orra, a’ sgrìobhadh notaichean agus a’ faighinn leasanan ann an dòighean-labhairt. Saoil an obraicheadh a leithid sin do luchd-ionnsachaidh na Gà idhlig?!
A bharrachd air a sin, cha robh e diùid. Cha chuireadh duine dheth e. Chumadh e a dol ge b’ oil leotha, mar a dh’fheumas luchd-ionnsachaidh na Gà idhlig a dhèanamh. Ach bha e fortanach ann an aon dòigh. “Thug Dia cuimhne mhath dhomh,” thuirt e, “agus comas air leth anns na buill-bhodhaig a nì cainnt.”
Fhuair e obair mar à rd-ollamh chà nanan aig Oilthigh Bhologna agus bhathar ag aithris ann an ochd ceud deug ’s a fichead (1820) gu robh dà chanan deug ar fhichead aige. Ochd bliadhna as dèidh sin, ghabh e dreuchd mar Chardanal agus ghluais e don Ròimh, far an robh e na phrìomh leabharlannaiche anns a’ Bhatacain. Ann an ochd ceud deug is dà fhichead (1840), sgrìobh sgoilear Gearmailteach gu robh eòlas aige “air a h-uile cà nan Eòrpach…”
Bha e a’ ciallachadh cà nanan dhen “chiad chlas”, mar a sgrìobh e fhèin, a’ gabhail a-steach feadhainn mar Laideann is Frangais is Beurla, feadhainn dhen “darna clas”, leithid Duitsis, Dà nais, Ruiseanais, Pòlainnis, Teiceis, agus cà nanan dhen “treas is ceathramh clasaichean”, mar Ghà idhlig na h-Eireann, Cuimris is Albèinianais. Bha comas aige ann an Romà nais nam beanntan Alpach, Lapais, Sanscrait, Airmenianais, Sìonais, Etiòipianais is mar sin air adhart.
Chan e dìreach gu robh comas aige anns na cà nanan, ach gu robh comas aige bruidhinn ann an diofar dhualchainntean, leis a’ bhlas cheart. Mar eisimpleir, dh’fhaodadh e còmhradh ann am Frangais Pharis agus Frangais Toulouse. Bha e cho math air a’ Bheurla ’s gum b’ urrainn dha innse do Shasannach dè an siorrachd às an robh e.
A bharrachd air na taighean-òsta, bhiodh Mezzofanti tric a’ tadhal air prìosanaich a bhuineadh do dhiofar dhùthchannan, airson an cà nanan ionnsachadh, agus airson taic a thoirt dhaibh. Chan e gu bheil mi a’ moladh sin do luchd-ionnsachaidh na Gà idhlig! Thathar ag radh gun tigeadh fear aig an robh cà nan air nach robh an Cardanal eòlach airson aideachadh, agus dh’iarradh Mezzofanti dà il de thrì seachdainean gus am faigheadh e cothrom an cà nan ionnsachadh!
Chum e a-mach gu robh e ag ionnsachadh cà nanan le bhith ag ionnsachadh grà mair. ’S dòcha nach eil sin ag obair don a h-uile duine, ach dh’obraich e gu math dhà san. Nuair a fhuair e bàs ann an ochd ceud deug, dà fhichead ’s a naoi (1849), bhathar ag rà dh gu robh suas ri ceithir fichead cà nan aige! Cha chuala mi gu robh Gà idhlig na h-Alba aige gu fileanta, ach cò chanadh nach do dh’ionnsaich e sin thairis air deireadh-sheachdain air choreigin nuair nach robh cus aige ri dhèanamh!
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghrĂ mair na seachdaine
GnĂ ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.