03/10/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 222
Duration: 05:08
Litir 222: Ratharsair
Tha mi ann an Ratharsair an t-seachdain seo, a ch脿irdean 鈥 eilean fada caol a tha suidhichte eadar an t-Eilean Sgitheanach agus a鈥 Chomraich. Canaidh feadhainn 鈥淩atharsaigh鈥 ris, a鈥 cur 鈥揳igh aig an deireadh, mar a bhios bitheanta anns na h-eileanan Albannach a fhuair an ainmean bho na Lochlannaich. Ach anns an sg矛re fh猫in, 鈥檚 e 鈥淩atharsair鈥, le 鈥渞鈥 aig an deireadh, a chanas na daoine.
Co-dhi霉, mura robh sibh a-riamh ann an Ratharsair, tha mi cinnteach gu bheil sibh air rudeigin a chluinntinn mu dheidhinn, oir 鈥檚 e sin t-eilean dham buineadh Somhairle MacGill-Eain agus a bhr脿ithrean. Bha Somhairle air leth ainmeil mar bh脿rd agus rinn a bhr脿thair Calum obair ionmholta ann a bhith a鈥 cruinneachadh beul-aithris nan Gaidheal.
Bha mi a鈥 leughadh leabhar an l脿 eile mu dheidhinn gn矛omhachas ann an Ratharsair agus bha Somhairle air ainmeachadh ann. Nuair a bha e na ghille 貌g, bhiodh e a鈥 faighinn cuireadh dhol air turas air cairt. Tha mi dhen bheachd gur e each a bhiodh a鈥 tarraing na cairt. Uill, 鈥檚 d貌cha nach eil sin annasach idir. Ach, tha, nuair a tha fios agaibh c貌 bha ga sti霉ireadh, oir 鈥檚 e pr矛osanach-cogaidh Gearmailteach a bh鈥 ann. Tha e coltach gun do ch貌rd sin gu m貌r ri Somhairle 貌g. Cha robh e ach sia bliadhna a dh鈥檃ois aig an 脿m.
Leis gu robh na h-uisgeachan air taobh an iar na Gaidhealtachd na sg矛re chudromach airson luingeas aig 脿m cogaidh, 鈥檚 d貌cha gu bheil e a鈥 cur iongnadh oirbh gu robh pr矛osanaich-chogaidh air an cumail ann an Ratharsair. Ach bha, agus bha adhbhar math ann air a shon. Bha m猫inn anns an eilean agus, leis gu robh m貌ran de dh鈥檉hir Ratharsair, agus fir Bhreatainn, air falbh anns an arm no anns a鈥 n猫ibhidh, bha na pr矛osanaich Ghearmailteach ann airson a鈥 mh猫inn obrachadh.
Chan eil ceangal l脿idir eachdraidheil eadar Gaidheil agus m猫inneadh. Bha m猫innean beaga an siud 鈥檚 an seo ach chan eil mi e貌lach air m猫inn mh貌r air a鈥 Ghaidhealtachd. 鈥橲 d貌cha gur e an aon 脿ite anns a bheil ceangal m貌r eadar Gaidheil agus m猫inneadh 鈥 Alba Nuadh ann an Canada, far an robh m貌ran Ghaidheal ag obair anns na m猫innean-guail.
Ach an siud 鈥檚 an seo, bha clachan air Gaidhealtachd na h-Alba anns an robh gu le貌r de mheatailt airson m猫inn a chruthachadh. Mar bu trice, 鈥檚 e iarainn a bh鈥 ann. Anns na h-ochdadan dhen naoidheamh linn deug, chaidh aithris gu robh c貌ig aiteachan deug ann an Siorrachd Inbhir Nis a-mh脿in anns an robh iarainn air obrachadh uaireigin. Bha fear dhiubh ann an eilean eile l脿imh ris an Eilean Sgitheanach 鈥 Sothaigh. Ach cha robh aithris sam bith ann air m猫inn ann an Ratharsair.
Cha robh fad鈥 ann, ge-t脿, mus tug e貌laichean s霉il air an eilean, agus lorg iad 脿ite far an robh iarainn gu le貌r 鈥 timcheall air a鈥 chairteal chuid dhen chloich. Ann an naoi ceud deug 鈥檚 a h-aon-deug (1911), cheannaich a鈥 chompanaidh Baird鈥檚 an t-eilean bhon uachdaran, Wallace Thorneycroft, agus th貌isich iad m猫inn anns an iar-dheas.
An toiseach, chaidh a鈥 chlach a tharraing gu ruige cidhe le cairtean 鈥檚 eich. Bha suas ri ceathrad each an s脿s anns an obair sin. Ach tro th矛de thog Baird鈥檚 rathad-iarainn eadar a鈥 mh猫inn agus an cidhe. Thog iad cuideachd togalaichean-obrach, ionad cumhachd-dealain agus oifisean. Ach, fhad 鈥檚 a bha sin a鈥 dol air adhart bha cogadh air f脿ire air t矛r-m貌r na Roinn E貌rpa, agus bha sin a鈥 dol a thoirt buaidh mh貌r air an iarrtas airson iarainn, agus air obair na m猫inne. Bheir sinn s霉il air mar a thachair dhi an ath-sheachdain.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.