23/01/2004
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 238
Duration: 05:02
Litir 238: Niall MacLeòid
Tha mòran sluaigh am beachd an-diugh
Nach eil ar cĂ nan slĂ n,
Nach fhada cluinnear fuaim a guth,
Nach tèid i chaoidh nas fheà rr,
Gu bheil a’ bhuaidh a bh’ aic’ air ruith,
Nach tog i ceann gu brĂ th;
’S a dh’aindeoin buaidh MhicIlledhuibh,
Gum faigh a’ Ghà idhlig bà s.
Tha mi an dòchas nach eil sibh aontachadh ri sin. Chaidh am pìos bà rdachd sin a sgrìobhadh le bà rd às an Eilean Sgitheanach, Niall MacLeòid, a bha beò anns an dà rna leth dhen naoidheamh linn deug agus aig toiseach an fhicheadamh linn. Tha daoine air a bhith a’ dèanamh ro-aithris air bàs na Gà idhlig airson ùine mhòir!
Tha mi airson ’s gun èist ribh ris a-rithist agus, an turas seo, èistibh airson ainm duine – cinneadh:
Tha mòran sluaigh am beachd an-diugh
Nach eil ar cĂ nan slĂ n,
Nach fhada cluinnear fuaim a guth,
Nach tèid i chaoidh nas fheà rr,
Gu bheil a’ bhuaidh a bh’ aic’ air ruith,
Nach tog i ceann gu brĂ th;
’S a dh’aindeoin buaidh MhicIlledhuibh,
Gum faigh a’ Ghà idhlig bà s.
An cuala sibh MhicIlledhuibh? Sin MacIlledhuibh anns an tuiseal ghinideach. Mar as trice, chanadh tu gur e Black a bhiodh air ann am Beurla, ach an turas seo tha e a’ seasamh airson Blackie.
Tha cunnart ann gu bheil mòran an là an-diugh a’ dìochuimhneachadh an ainm – Iain Stiùbhart Blackie – ach, anns an dà rna leth dhen naoidheamh linn deug, bha e ainmeil air feadh Alba. Agus, eucoltach ris a’ chuid mhòir de dh’Albannaich ainmeil an-diugh, bha e na fhìor dheagh charaid don Ghà idhlig. Rinn e barrachd na duine sam bith eile airson dèanamh cinnteach gum biodh cathair Cheilteis ann an Oilthigh Dhùn
Eideann. An-diugh, agus anns na beagan seachdainean romhainn, bu toigh leam rud beag innse dhuibh mu dheidhinn.
Rugadh Iain Stiùbhart Blackie ann an Glaschu ann an ochd ceud deug ’s a naoi (1809). Bha a chuideachd às na Crìochan. Bha athair na mhanaidsear banca, agus bha athair a mhà thar na innleadair a dhealbh dà dhrochaid thar Abhainn Chluaidh.
Nuair a bha Iain trì bliadhna a dh’aois, ghluais a theaghlach a dh’Obar Dheathain. As dèidh dha sgoil fhà gail, chuir athair gu oifis-lagh ann an Obar Dheathain e airson ’s gum biodh e ag ionnsachadh mun lagh. Ann an litir gu phiuthar, sgrìobh e, “Tha an dreuchd a’ còrdadh rium, ach chòrdadh e rium na b’ fheà rr nam faighinn dheth aig dà uair feasgar.” Bha e follaiseach nach leanadh Iain le obair-oifis fad a bheatha.
Bha ùidh mhòr aige anns na cà nanan clasaigeach – Laideann agus an t-seann Ghreugais – agus nuair a bha e na oileanach ann an Oilthigh Obair Dheathain, dh’fhàs e air leth comasach ann an Laidinn. Bhiodh e ag argamaid gu fileanta innte leis a’ phroifeasair. Ach, nuair a chaidh e a-null thairis airson ionnsachadh mu chà nan is litreachas, chan ann don Ròimh no don Àithne a chaidh e, ach a Ghöttingen anns a’ Ghearmailt, ged nach robh aige de Ghearmailtis ach corra fhacal. Uaireannan, aig an toiseach, bhiodh e a’ bruidhinn ri daoine foghlamaichte ann an Laidinn!
Chaidh e a-null còmhla ri dithis eile à Obar Dheathain ach sgrìobh athair thuige, ag rà dh nach fhaodadh e fuireach còmhla riutha oir bha e air a dhol ann airson an cà nan ionnsachadh. Fhreagair Iain an litir, ag rà dh gu robh iad ag ionnsachadh a’ chà nain còmhla. Agus, sgrìobh e, leis gu robh buinteanas aca do dh’Obar Dheathain, gu robh iad ag ionnsachadh cunntadh an airgid gu luath, gus nach gabhadh fear-bùtha sam bith brath orra! Bhiodh dà fhichead bliadhna ann mus fhaigheadh Iain greim air a’ Ghà idhlig ach cha b’ fhada gus an robh e fileanta ann an cà nan na Gearmailt.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghrĂ mair na seachdaine
Puing-ghrĂ mair na seachdaine: nuair a chaidh e a-null thairis airson ionnsachadh mu chĂ nan is litreachas..: when he went overseas to learn about language and literature.
How would you translate “overseas” into Gaelic? Well, that depends on whether or not there is motion involved. If you are overseas you are thall thairis, but if you are travelling overseas from here (ie there is motion involved) it is a-null thairis. This difference is important. If you said tha mi a’ gluasad thall thairis, it would not mean that you are emigrating from here to another country (you would need a-null for that) but that you were overseas already and were moving within that geographical frame, but not out of it.
GnĂ ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.