12/01/2001
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 80
Duration: 04:59
Litir 80: Soidhnichean G脿idhlig
Shaoileadh sibh gum biodh an deasbad seachad ann an Alba, ach chan eil e. Ged a chaidh a r猫iteach o chionn fhada ann an Eirinn agus a鈥 Chuimrigh, tha feadhainn fhathast dhen bheachd, anns an d霉thaich seo, nach bu ch貌ir soighnichean-rathaid d脿-ch脿nanach a bhith ann. Tha sin f矛or fi霉 鈥檚 air t矛r-m貌r na Gaidhealtachd, far a bheil a鈥 chuid as motha de na h-ainmean-脿ite air tighinn bhon Gh脿idhlig.
Tha e coltach gu bheil cuid de sheirbheisich-chatharra, mar a chanas iad, dhen bheachd gur e c脿nan cunnartach a th鈥 anns a鈥 Gh脿idhlig. Neo co-dhi霉 gum biodh soighnichean-rathaid le G脿idhlig orra cunnartach. Cha bhiodh fios aig dr脿ibhearan ca鈥 robh iad a鈥 dol, agus bhiodh barrachd thubaistean ann air s脿illeabh sin. Chan fhaca mi fianais sam bith a-riamh gu robh barrachd thubaistean anns a鈥 Chuimrigh neo ann an Eirinn air sg脿th nan soighnichean d脿-ch脿nanach acasan, ach feumaidh gu bheil fios a bharrachd air a鈥 ghnothach aig na seirbheisich-chatharra na th鈥 agam-sa. Neo rudeigin.
Far a bheil mi a鈥 fuireach, ann an Inbhir Nis, tha cunnart ann gun caill sinn cuid de sheann dualchas a鈥 bhaile air sg脿th 鈥檚 nach eil G脿idhlig air na soighnichean. Nuair a tha sanas ann am Beurla a-mh脿in, tha e furasta an dreach ce脿rr a chur air, agus a鈥 chiall a bh鈥 aige bho th霉s a chall.
Mar eisimpleir, air taobh siar Abhainn Nis, ch矛thear soighnichean, airson sg矛re bheag, air a bheil 鈥淟-E-A-C-H-K-I-N鈥. Nise, ciamar a chanadh sibh sin, nan robh sibh air 霉r-thighinn a dh鈥檉huireach ann an Inbhir Nis? 鈥淟eetch-kin鈥, 鈥檚 d貌cha? 鈥淟etch-kin鈥? Neo 鈥淟eechkin鈥, neo 鈥淟echkin鈥? Uill, 鈥檚 e an fh矛rinn a th鈥 ann gu bheil m貌ran, nach eil comasach air 鈥渃h鈥 a r脿dh, air t貌iseachadh air 鈥淟arkin鈥 a ghabhail air. Larkin!
鈥橲 e a鈥 Gh脿idhlig a th鈥 air an 脿ite 鈥 an Leacann 鈥 agus, nan robh sin air na soighnichean, bhiodh fios aig barrachd dhen t-sluagh ciamar a chanadh iad ainm an 脿ite. Agus ch矛theadh iad gu bheil an t-ainm a鈥 ciallachadh rudeigin. Seo na chanas faclair Dwelly mu dheidhinn 鈥 leacann: the broad slope of a hill. Agus 鈥檚 e sin d矛reach a th鈥 ann.
Faisg air an Leacainn, tha ce脿rnaidh ann ris an canar 鈥淒alneigh鈥 ann am Beurla. 鈥淒-A-L-N-E-I-G-H鈥. Ann an G脿idhlig, 鈥檚 e Dail an Eich a th鈥 air, agus nach eil sin a鈥 ciallachadh rudeigin? Ann am Beurla, 鈥檚 e 鈥淒alneich鈥 a bh鈥 air na mapaichean an toiseach, agus 鈥檚 e sin a chanadh muinntir an 脿ite, fi霉 鈥榮 nuair a chaill iad an cuid G脿idhlig. Ach chaidh atharrachadh air na mapaichean, bho 鈥渃h鈥 aig deireadh an ainm gu 鈥済h鈥, airson adhbhar air choreigin, agus 鈥檚 e 鈥淒alneigh鈥 a chanas a鈥 chuid mh貌r an-diugh.
Tha m貌ran eisimpleirean eile ann mar sin, ann am m貌ran sg矛rean, a tha a鈥 sealltainn cho truagh 鈥檚 a tha suidheachadh, ann an d霉thaich dh脿-ch脿nanach, far nach eil na soighnichean ach aona-ch脿nanach, agus iad sin ann an c脿nan nach do bhuin don d霉thaich o shean. F脿gaidh mi sibh le smuain air Cinn a鈥 Ghiuthsaich 鈥 baile ann am B脿ideanach. Tha giuthas a鈥 ciallachadh 鈥淪cots pine鈥, tha giuthsach a鈥 ciallachadh 鈥減ine wood鈥, agus tha Cinn (neo Ceann) a鈥 Ghiuthsaich a鈥 ciallachadh 鈥渢he end of the pine wood鈥.
Ach nuair a chaidh dreach Beurla a chur air 鈥 鈥淜ingussie鈥 - chaidh a litreachadh K-I-N-G-U-S-S-I-E. Dh鈥檉h脿g iad an 鈥済鈥 ann air sg脿th 鈥檚 gu bheil 鈥済鈥 ann an 鈥済iuthsach鈥. Uill, bha mi aig St猫isean a Haymarket ann an D霉n Eideann an-uiridh nuair a chuala mi fear-aithris ag innse dhuinn ainmean nan st猫iseanan air am biodh an tr猫ana a dh鈥橧nbhir Nis a鈥 tadhal. Perth, Pitlochry, Newtonmore, Kin-GUSS-ie鈥 Cha ch脿n mi an c貌rr!
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.