15/11/2002
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 176
Duration: 04:52
Litir 176: Siùcar ann an Alba is siùcar ann an Eirinn
Dè an diofar a th’ ann eadar siùcar ann an Alba is siùcar ann an Eirinn? Uill, tha iad le chèile geal agus milis agus, ann an Gà idhlig na h-Eireann, tha am facal air a shon – siúcra – uabhasach coltach ris an fhacal a th’ againne. Ach nuair a bha mi ann am Baile Atha Cliath an t-seachdain sa chaidh, mhothaich mi do dh’aon diofar, co-dhiù mar a tha siùcar a’ nochdadh air bùird ann an taighean-bìdh. Oir ’s iomadh trup, ann an Eirinn, a bhios rudeigin sgrìobhte air na pacaidean ann an Gà idhlig na dùthcha.
Tha aon chompanaidh a’ cur sean-fhaclan Gaeilge air na pacaidean fon tiotal ‘A Spoonful of Irish’. Seo eisimpleir dhen t-seòrsa rud a th’ orra: ‘Is glas iad na cnoic i bh’fad uainn’. Tuigidh sibh gu bheil glas a’ ciallachadh ann an Eirinn, mar a bha e ann an Alba o shean, ‘uaine’, no ‘gorm’ ma bhios e a-mach air dath feòir. Chanamaid anns a’ Ghà idhlig againn fhìn, ‘is gorm na cnuic a tha fada uainn’. Is gorm na cnuic a tha fada uainn. Tuigidh sibh gu bheil sin a’ ciallachadh gu bheil na rudan fad air falbh nas fheà rr na tha an fheadhainn faisg air là imh. Thug mi seanfhacal eile dhuibh air an dearbh chuspair ann an Litir 60 anns an Iuchar 2000 - tha na h-itean as bòidhche air na h-eòin fad à s.
Ged nach gabh mi siùcar ann an tì no cofaidh, chòrd e rium na seanfhaclan a leughadh. Agus saoilidh mi gum biodh e uabhasach fhèin math nan dèanadh companaidh Albannach an dearbh rud, le bhith a’ cur seanfhaclan Gà idhlig air pacaidean siùcair – agus air pacaidean de sheòrsachan eile cuideachd.
Cheannaich mi leabhar de sheanfhaclan Gaeilge nuair a bha mi ann an Eirinn agus seo fear aca: briseann an dúchas trà shúile an chait no, mar a chanamaid, brisidh dùthchas tro shùilean a’ chait. Seo mar a thà inig an seanfhacal gu bith, a rèir beul-aithris. Bha uaireigin tuathanach ann, aig an robh cat. Gach oidhche bhiodh an cat a’ cumail coinneal an greim eadar a spògan airson ’s gum faiceadh an duine a shuipear nuair a bha e ga gabhail.
Bha an duine gu math moiteil às a’ chat agus, oidhche a bha seo, nuair a thà inig sgoilear don taigh aige, dh’fhaighnich an duine dheth an robh e air a leithid fhaicinn a-riamh roimhe. Thuirt an sgoilear nach robh. An uair sin, chuir an tuathanach geall gun cumadh an cat greim air a’ choinneil ge bith dè chitheadh e. Thuirt an sgoilear nach cumadh agus dh’aontaich an dithis còig notaichean a chur air a’ gheall. Ach dh’iarr an sgoilear air an tuathanach fantainn gus an tilleadh e.
An ceann greis, thill e agus bha trì luchan beò aige ann am bocsa. ‘A-nise,’ thuirt e, ‘cuiridh sinn deuchainn air a’ chat.’ Nuair a bha am biadh deiseil air a’ bhòrd, leum an cat suas agus chuir e a’ choinneal eadar a spògan gus am faiceadh na daoine an diathad. Ach, fhad ’s a bha iad ag ithe, leig an sgoilear tè de na luchan ma sgaoil, agus ruith i tarsainn a’ bhùird. Choimhead an cat oirre gu geur, ach cha do ghluais e.
Leig an sgoilear dà rna luch, agus chaidh fèithean a’ chait air chrith, ach cha do leig e a’ choinneal. Leig an sgoilear an treas luch ma sgaoil agus an turas seo, thilg an cat bhuaithe a’ choinneal agus chaidh e an tòir air an luchaig. Bhuannaich an sgoilear, ma-thà . Agus dh’fhaighnich e dhen tuathanach nach cuala e a-riamh gum briseadh dùthchas tro shùilean a’ chait.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghrà mair na seachdaine
Seanfhaclan na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.