14/01/2000
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 28
Duration: 04:46
Litir 28: Fionnladh Dubh
Bha mi ann an dùthaich Fhionnlaidh Dhuibh o chionn ghoirid agus abair gun do chòrd e rium. Bha a’ mhadainn na fèath agus cha robh neul anns an adhar agus, feasgar, ged a dh’fhàs i sgòthach, bha i fhathast socair ciùin, fiù’s aig còrr is trì mile troigh os cionn na mara. Bidh sibh a’ tuigsinn gu bheil beanntan gu leòr ann an dùthaich Fhionnlaidh Dhuibh.
Ach tha deagh amharas agam gu bheil sibh a’ smaoineachadh an-drà sta “cò am Fionnladh Dubh a tha sin air a bheil Ruairidh MacIlleathain a-mach?” Uill, duine a bu chòir a bhith rudeigin ainmeil ann an Alba, chan ann dìreach am measg nan Gà idheal, ach air feadh Alba gu lèir. Innsidh mi dhuibh carson an ceann mionaid neo dhà .
Chan eil mi ag rà dh, ge-tà , gur e duine math a bh’ann. Leis an fhìrinn innse, ’s e murtair a bh’ann. Chan eil fhios a’m an e sin is coireach gun d’fhuair e am frith-ainm “Fionnladh Dubh”. ’S dòcha gur e dìreach gu robh falt dubh aige is coireach airson sin.
Bha Fionnladh beò aig deireadh an t-siathamh linn deug ann an Gleann Afraig. Bha e ag obair do MhacCoinnich Gheà rrloch mar choilltear is geamair. Latha a bha seo, thachair e ri fear Dòmhnallach air mullach nam beann. Chaidh iad a-mach air a’ chèile, agus mharbh Fionnladh am fear eile le saighead. ’S e boghadair math a bh’ann.
Feumaidh gun do thachair seo faisg air mullach dà bheinn air a bheil Mà m Sabhail agus Cà rn Eige. Tha iad le chèile còrr is trì mìle is ochd ceud troigh a dh’à irde. Tha mi ag rà dh “feumaidh” air sgà th ’s gu bheil fios againn – co-dhiù bho bheul-aithris – gun do thilg Fionnladh corp an fhir eile anns an Loch Uaine. Agus tha an loch sin ann an coire cas eadar an dà bheinn.
Chaidh beinn faisg air là imh ainmeachadh airson Fhionnlaidh, agus ’s e Beinn Fhionnlaidh a th’oirre fhathast, ged nach eil mi cinnteach co-dhiù tha fios aig mòran de shreapadairean neo luchd-coiseachd carson a tha an t-ainm sin oirre. Co-dhiù, thòisich am muirt cogadh eadar Clann Choinnich agus na Dòmhnallaich à Gleanna Garadh a mhair corr is fichead bliadhna. Agus dh’fheuch na Dòmhnallaich ri Fionnladh a mhuirt grunn tursan.
A-rèir beul-aithris, chaidh dusan duine a-mach air a thòir, ach rinn bean Fhionnlaidh a’ chùis air a h-uile duine aca ach aon fhear le puinnsean. Nuair a chuala ceann-cinnidh nan Dòmhnallach an naidheachd, bha an caothach air. Chuir e dusan duine eile a dh’ionnsaigh Fhionnladh, ach rinn Fionnladh a’ chùis orra le a bhogha. Thachair an aon rud a-rithist agus a-rithist agus, mu dheireadh, chan e saighdear a rinn a’ chùis air Fionnladh, ach lighiche.
Latha a bha seo bha Fionnladh tinn agus thà inig an dotair airson leigheas a dhèanamh air. Ach an trustar! Thug an dotair, a bha na Dhòmhnallach, snà thad mhòr fhada a-mach agus shà th e tro chluas Fhionnlaidh i agus a-steach do eanchainn. Fhad ’s a bha e a’ bà sachadh,
chaidh fuil a-steach a bheul Fhionnlaidh agus b’iad na faclan mu dheireadh aige – “Is meilis an deoch a thug thu dhomh.”
Air sgà th na h-eachdraidh sin, tha deagh adhbhar ann airson Fionnladh Dubh a bhith air a chuimhneachadh le Gà idheil. Ach carson a bhiodh Goill an latha an-diugh a’ toirt spèis dha cuideachd? Uill – airson an adhbhair seo: b’esan a’ chiad duine ann an Alba, a th’air a chuimhneachadh le cinnt, a chaidh gu mullaichean à rda a bhuineas do na beanntan Rothach – na Munros – an fheadhainn nas à irde na trì mìle troigh. Ach, feumaidh mi rà dh nach iad na Rothaich a bha air aire Fhionnlaidh fhèin aig an à m ach na Dòmhnallaich!
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghrĂ mair na seachdaine
GnĂ ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.