01/07/2007
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 313
Duration: 06:12
Litir 313: Èirig Fhinn
An t-seachdain sa chaidh thòisich mi air an t-seann sgeulachd “Èirig Fhinn”. Thuirt mi seo mun fhear bheag ìosal lapanach: “Thug e leum nan trì eang agus bha e air tìr.” Tha mi airson rudeigin a ràdh mun fhacal seo eang. Tha e a’ ciallachadh foot no footstep. Ma chanas mi “cha ghluais mi eang”, tha e a’ ciallachadh nach urrainn dhomh cas no gàirdean a ghluasad. ’S e leum nan trì eang leum cho àrd no cho fada ’s a ghabhas dèanamh.
Sgrìobh am fear a chruinnich an sgeulachd, an t-Urr. Iain MacGriogair Caimbeul, rud car annasach mu dheidhinn eang. Sgrìobh e gur dòcha gu bheil e càirdeach don fhacal cangarù – a bhuineas do thùsanaich Astràilia. Carson? Uill, a rèir Mhgr Chaimbeul, tha ciall an fhacail – cangarù – agus fuaim an fhacail uabhasach coltach ri eang a’ ruith ann an Gàidhlig. Eang a’ ruith. Cangarù? Mmm. Cha chreid mi gu bheil e uabhasach coltach.
Co-dhiù, leanaidh sinn leis an sgeulachd. Ach mus tòisich mi – facal eile: measan. Tha measan a’ ciallachadh cù beag bìodach no lap dog.
Choisich an ceathrar còmhla – Fionn Mac Cumhail, a thriùir cho-dhaltan agus am fear beag ìosal lapanach. Thachair iad ri boireannach mòr aig an robh measan aig a sàil. A h-uile turas a choimhead am measan air Fionn bha fiaclan Fhinn air ais na bheul mar a bha iad riamh. Ach nuair a choimhead am measan air falbh, thuit na fiaclan a-mach.
Bha na co-dhaltan dhen bheachd gu robh èirig Fhinn aca. Thug iad am boireannach mòr agus an cù air ais don luing. Dh’fhàg iad am fear beag ìosal lapanach anns an eilean. Ràinig esan taigh anns an robh solas. Chaidh e a-steach. Bha teine mòr ann ach cha robh duine a-staigh.
An uair sin, thàinig fear àrd a-steach. “Dè do naidheachd?” dh’fhaighnich e dhen fhear bheag. Fhreagair am fear beag nach robh naidheachd aige ach nan cluinneadh e naidheachd an fhir mhòir an toiseach.
“Chan eil mo naidheachd ach bochd,” ars’ am fear mòr. “Chaidh mo phiuthar àlainn a thoirt air falbh. Bhiodh i gam nighe anns a’ bhallan-ionnlaid gach là agus mi air a bhith a’ sabaid. Bhithinn deiseil an uair sin airson sabaid a-rithist an làrna-mhàireach.”
Thàinig bràthair eile dhachaigh. “Dè do naidheachd, fhir bhig ìosail lapanaich?” dh’fhaighnich e. “Chan eil naidheachd agamsa,” thuirt am fear beag, “mura faigh mi naidheachd bhuat fhèin an toiseach.”
“Chan eil mo naidheachd ach trom,” thuirt am fear eile. “Chaidh mo phiuthar ghràdhach a thoirt air falbh. ’S i a bhiodh gam nighe nuair a thiginn dhachaigh bho bhith a’ sabaid, gam dhèanamh dèiseil airson sabaid a-rithist air an làrna-mhàireach.
Thàinig treas bràthair dhachaigh agus bha an aon chòmhradh aca. Agus dè rinn am fear beag? Nigh e na bràithrean anns a’ bhallan-ionnlaid gus am biodh iad deiseil airson sabaid air an làrna-mhàireach. An uair sin thuirt e, “Tha mise airson sabaid nur n-àite.”
“A dhuine thruaigh,” arsa fear de na bràithrean. “Dè tha thusa a’ dol a dhèanamh leat fhèin?” Dh’innis iad dha gu robh rèiseamaid shaighdearan ann. Ged a chuireadh na bràithrean an ceann far a h-uile duine aca, bha cailleach mhòr ann. Bha stòpan aice. Chuireadh i meur anns an stòpan is an uair sin ann am beul duine a chaill a cheann. Bhiodh e ag èirigh beò.
Dè bha am fear beag ìosal lapanach a’ dol a dhèanamh mu dheidhinn sin? Innsidh mi dhuibh an ath-sheachdain.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-chànain na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.