Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1175

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1175. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 26 Jan 2022 22:30

Clip

Litir 1175: Leabhar Dh猫ir (2)

Bha mi ag innse dhuibh mu Leabhar Dh猫ir, The Book of Deer. An-diugh, tha mi a鈥 dol a leughadh dhuibh a鈥 chiad earrainn de na notaichean G脿idhlig ann. Seo a鈥 chiad ph脿irt dhen chiad sheantans: Colum Cille & Drostan mac Cosgreg a dalta tangator a h脥 mar ro falseg Dia doib gonic Abbordoboir, & Bede cruthnec robo mormaer Buchan ar a ginn...

Nise, tha mi a鈥 d猫anamh dheth nach do rinn sibh cus dhen sin. Agus chan urrainn dhomh a bhith cinnteach mar a bha cuid de na faclan air am fuaimneachadh. Nam biomaid a鈥 sgr矛obhadh an aon teacsa ann an G脿idhlig an latha an-diugh, seo mar a bhitheadh i: Calum Cille agus Drostan mac Chosgraich a dhalta, th脿inig (iad) 脿 (Eilean) 脤 mar a dh鈥檉hoillsich Dia dhaibh gu ruige Obar Dobhair, agus (始s e) Bede (an) Cruithneach a bha (na) mhorair (air) Buchan air an cionn.

Bidh sibh a鈥 mothachadh nach eil an gn矛omhair tangator 鈥 th脿inig 鈥 aig toiseach an t-seantans. Ge-t脿, anns an d脿rna seantans, tha an dearbh fhacal aig an toiseach!聽

Tha an cunntas ag innse dhuinn gun t脿inig Calum Cille agus an neach-leantainn aige, Drostan, 脿 Eilean 脤 gu ruige Obar Dobhair. Tha Obar Dobhair air a鈥 chladach gu tuath air D猫ir. Chanainn gur e am port as fhaisge air D猫ir, no as f脿bharaiche airson faighinn a Dh猫ir. Tha mi an d霉il gun t脿inig Calum Cille agus Drostan 脿 脤 air b脿ta agus air cois suas an Gleann M貌r a dh鈥橧nbhir Nis. An uair sin chaidh iad ann an soitheach gu ruige Obar Dobhair.

Bha am manach a sgr矛obh an cunntas dhen bheachd gun tug Dia sti霉ir do na naoimh a dhol don ear-thuath. Ach nuair a r脿inig iad Buchan 鈥 no B霉chainn mar a chanas cuid 鈥 bha aca ri d猫iligeadh ris an fhear a bu chumhachdaiche anns an sg矛re 鈥 am morair no mormaer. B鈥 esan Bede. Bha e na Chruithneach. Bha an d霉thaich sin fhathast fo smachd nan Cruithneach.

An robh Bede taiceil dhaibh? Bha, aig an toiseach. An robh Bede na Chr矛osdaidh mu thr脿th? No an robh adhbharan poilitigeach aige taic a thoirt do Chalum Cille? Chan eil fhios a鈥檓, ach tha Leabhar Dh猫ir ag innse dhuinn gun tug Bede a鈥 mhanachainn dhaibh 鈥榓nn an saorsa gu br脿th鈥.

Ach d猫 a鈥 mhanachainn? Chan e D猫ir, ach Obar Dobhair. Tha na notaichean G脿idhlig ag innse dhuinn gun deach Calum Cille agus Drostan an uair sin gu 脿ite eile: Th脿inig iad na dh猫idh sin gu cathair eile, agus thaitinn i ri Calum Cille oir bu l脿n de rath Dh猫 i.

Tha sin a鈥 ciallachadh gun do ch貌rd an t-脿ite ri Calum Cille oir bha e l脿n gr脿s Dh猫. B鈥 e an t-脿ite seo D猫ir. Dh鈥檌arr Calum Cille air Bede an t-脿ite a thoirt seachad dha. Ach, an turas seo, dhi霉lt Bede.聽

Cha robh an gnothach seachad aige sin. 始S e fear cumhachdach a bh鈥 ann an Calum Cille. Seo an ath earrann dhen chunntas: ghabh mac dha (Bede) galar ... agus bha e marbh ach beag. Tha sin a鈥 ciallachadh gun do ghabh gille aig Bede galar agus gun robh e aig uchd-b脿is. Cluinnidh sinn an-ath-sheachdain mar a bha seo bunaiteach do st猫idheachadh na manachainn ann an D猫ir.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Leabhar Dh猫ir: The Book of Deer; gn矛omhair: verb; 脌rd-ollamh: Professor; dhi霉lt: refused.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: a鈥 chiad ph脿irt dhen chiad sheantans: the first part of the first sentence; tha mi a鈥 d猫anamh dheth nach do rinn sibh cus dhen sin: I reckon you didn鈥檛 make too much of that; cinnteach mar a bha cuid de na faclan air am fuaimneachadh: certain about how some of the words were pronounced; nam biomaid a鈥 sgr矛obhadh an aon teacsa ann an G脿idhlig an latha an-diugh: if we were writing the same text in modern Gaelic; mar a dh鈥檉hoillsich Dia dhaibh: as God showed them/guided them; 始s e Bede an Cruithneach a bha na mhorair air Buchan air an cionn: it鈥檚 Bede the Pict that was the mormaer (provincial ruler) of Buchan on their arrival; tha an dearbh fhacal aig an toiseach: the same word is at the start; tha Obar Dobhair air a鈥 chladach gu tuath air D猫ir: Aberdour is on the shore north of (Old) Deer; as f脿bharaiche airson faighinn a Dh猫ir: most favoured for getting to Deer; air cois no muin-eich: by foot or horseback; thug Dia sti霉ir do na naoimh a dhol don ear-thuath: God guided the saints to go to the north-east; an robh Bede na Chr矛osdaidh mu thr脿th?: was Bede already a Christian?; gun tug Bede a鈥 mhanachainn dhaibh 鈥榓nn an saorsa gu br脿th鈥: that Bede gave them the monastery 鈥榠n freedom forever鈥; cha chuireadh X no Y 鈥 ceannardan an latha 鈥 stad orra: neither X or Y would stop them; gun do ch貌rd an t-脿ite ri X oir bha e l脿n gr脿s Dh猫: that X enjoyed the place because it was full of the grace of God; gun do ghabh gille aig Bede galar agus gun robh e aig uchd-b脿is: that a son of Bede鈥檚 caught a disease and was at death鈥檚 door; bunaiteach do st猫idheachadh na manachainn: fundamental to the establishment of the monastery.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: bha aca ri d猫iligeadh ris an fhear a bu chumhachdaiche: they had to deal with the most powerful man. The adjective cumhachdach 鈥powerful鈥, based on cumhachd 鈥power鈥 is made into its comparative form in the standard manner, by slenderisation and adding a terminal 鈥榚鈥. Tha ise nas cumhachdaiche na esan 鈥she is more powerful than him鈥. However, with a past tense comparative, we also lenite the adjective and precede it with na bu rather na is (contracted to nas) e.g. bha ise na bu chumhachdaiche na esan 鈥she was more powerful than him鈥.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Cha robh an gnothach seachad aige sin: the matter wasn鈥檛 over with that.

Broadcasts

  • Sun 23 Jan 2022 14:55
  • Wed 26 Jan 2022 22:30

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast