Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1112
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir à ireamh 1112. Roddy Maclean reads this week's letter for Gà idhlig learners.
Last on
Wed 11 Nov 2020
23:00
Â鶹ԼÅÄ Radio nan Gà idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 808
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1112
Duration: 05:00
Litir 1112: An CÃ l Buan
A bheil leas no ²µÃ °ù°ù²¹»å³ó agaibh? Ma tha, am bi sibh a’ fà s glasraich ann? Bidh mise, co-dhiù, agus tha mi airson innse dhuibh mu lus a chuir mi, airson a’ chiad turais, aig toiseach na bliadhna. Tha e air fà s gu math, agus tha sinn air a bhith ga ithe bhon Chèitean a-mach. A thuilleadh air sin, tha an lus nas motha a-nise na bha e as t-earrach. Nach math sin?!
ʼS e an lus nà dar de chà l ris an can mise, ann an Gà idhlig, ‘³¦Ã ±ô buan’. Leis an fhìrinn innse, cha chuala mi ʼs cha do leugh ainm an luis ann an Gà idhlig riamh roimhe seo. Ann am Beurla, ʼs e perennial kale a thathar a’ gabhail air. Cà l buan, no ³¦Ã ±ô buan-mhaireannach ma tha sibh ag iarraidh a bhith spaideil.
Fhuair mi an lus aig deireadh na bliadhn’ an-uiridh bho charaid dhomh ann an Sasainn. Tha esan fìor dhèidheil air gà irnealaireachd, gu h-à raidh fà s glasraich is mheasan. Dh’fhaighnich e dhìom an robh mi ag iarraidh ³¦Ã ±ô buan fhà s anns an leas agam fhìn. Thuirt mi gun robh, agus thug e dhomh dà phìos bheag de ghas bho aon de na lusan aige fhèin.
Chuir e ann am plastaig iad airson an cumail tais, agus nuair a thà inig mi dhachaigh, chuir mi ann an ùir iad. Thairis air a’ gheamhradh, chuir iad freumhaichean sìos. Nuair a thà inig an t-earrach, nochd duilleagan orra. Taobh a-staigh mìos no dhà , bha iad deiseil airson a chur a-mach don leas. Mar a tha na cà il gu lèir, tha iad gu math cruadalach – no hardy mar a chanamaid ann am Beurla.Â
Bha, agus tha, ³¦Ã ±ô eile a’ fà s agam. ʼS e sin lus ris an canar ³¦Ã ±ô ceairsleach. Ann am Beurla curly kale. Cà l ceairsleach. Tha sin glè mhath. Fà saidh e gu là idir agus faodar na duilleagan a ghearradh à s airson ithe tron bhliadhna.Â
Ach tha an ³¦Ã ±ô buan fada nas à irde, agus nas motha, na ʼn ³¦Ã ±ô-ceairsleach. Ged a ghearras tu duilleagan gu leòr à s, thig e air ais gu là idir. Tha an dà lus agam còrr math is meatair a’ dh’à irde a-nise, agus tha mi an dùil gun tig tuilleadh fà is orra fhathast. Cha bhi agam ri buntainn orra sa gheamhradh, a rèir choltais. Seasaidh iad ri geamhradh cruaidh, agus fà saidh iad à s ùr as t-earrach an-ath-bhliadnna. ʼS e sin mo dhòchas co-dhiù!
Tha am facal ³¦Ã ±ô car inntinneach. Tha e dlùth-chà irdeach don Bheurla kale. Ach bidh e a’ seasamh airson cabbage a bharrachd air kale. Chan eil sin cho iongantach oir thà inig cabbage agus kale – na lusan – bhon aon lus o shean. ʼS e Brassica oleracea a chanas luchd-saidheans ris na dhà . ʼS dòcha gu bheil na h-ainmean – kale agus ³¦Ã ±ô – a’ tighinn bhon Laidinn caulis. Tha sin a’ ciallachadh ‘gas’. Tha cauliflower a’ tighinn bhon aon fhreumh. ʼS e a’ Ghà idhlig airson cauliflower – colag. Bidh sibh eòlach air lus eile a bhuineas do Brassica oleracea. ʼS e sin a’ bhuinneag Bhruisealach – no Brussels sprout. ʼS toigh leam buinneagan Bruisealach gu mòr. Ach tha fhios a’m nach bi sibh uile ag aontachadh rium!
ʼS e an lus nà dar de chà l ris an can mise, ann an Gà idhlig, ‘³¦Ã ±ô buan’. Leis an fhìrinn innse, cha chuala mi ʼs cha do leugh ainm an luis ann an Gà idhlig riamh roimhe seo. Ann am Beurla, ʼs e perennial kale a thathar a’ gabhail air. Cà l buan, no ³¦Ã ±ô buan-mhaireannach ma tha sibh ag iarraidh a bhith spaideil.
Fhuair mi an lus aig deireadh na bliadhn’ an-uiridh bho charaid dhomh ann an Sasainn. Tha esan fìor dhèidheil air gà irnealaireachd, gu h-à raidh fà s glasraich is mheasan. Dh’fhaighnich e dhìom an robh mi ag iarraidh ³¦Ã ±ô buan fhà s anns an leas agam fhìn. Thuirt mi gun robh, agus thug e dhomh dà phìos bheag de ghas bho aon de na lusan aige fhèin.
Chuir e ann am plastaig iad airson an cumail tais, agus nuair a thà inig mi dhachaigh, chuir mi ann an ùir iad. Thairis air a’ gheamhradh, chuir iad freumhaichean sìos. Nuair a thà inig an t-earrach, nochd duilleagan orra. Taobh a-staigh mìos no dhà , bha iad deiseil airson a chur a-mach don leas. Mar a tha na cà il gu lèir, tha iad gu math cruadalach – no hardy mar a chanamaid ann am Beurla.Â
Bha, agus tha, ³¦Ã ±ô eile a’ fà s agam. ʼS e sin lus ris an canar ³¦Ã ±ô ceairsleach. Ann am Beurla curly kale. Cà l ceairsleach. Tha sin glè mhath. Fà saidh e gu là idir agus faodar na duilleagan a ghearradh à s airson ithe tron bhliadhna.Â
Ach tha an ³¦Ã ±ô buan fada nas à irde, agus nas motha, na ʼn ³¦Ã ±ô-ceairsleach. Ged a ghearras tu duilleagan gu leòr à s, thig e air ais gu là idir. Tha an dà lus agam còrr math is meatair a’ dh’à irde a-nise, agus tha mi an dùil gun tig tuilleadh fà is orra fhathast. Cha bhi agam ri buntainn orra sa gheamhradh, a rèir choltais. Seasaidh iad ri geamhradh cruaidh, agus fà saidh iad à s ùr as t-earrach an-ath-bhliadnna. ʼS e sin mo dhòchas co-dhiù!
Tha am facal ³¦Ã ±ô car inntinneach. Tha e dlùth-chà irdeach don Bheurla kale. Ach bidh e a’ seasamh airson cabbage a bharrachd air kale. Chan eil sin cho iongantach oir thà inig cabbage agus kale – na lusan – bhon aon lus o shean. ʼS e Brassica oleracea a chanas luchd-saidheans ris na dhà . ʼS dòcha gu bheil na h-ainmean – kale agus ³¦Ã ±ô – a’ tighinn bhon Laidinn caulis. Tha sin a’ ciallachadh ‘gas’. Tha cauliflower a’ tighinn bhon aon fhreumh. ʼS e a’ Ghà idhlig airson cauliflower – colag. Bidh sibh eòlach air lus eile a bhuineas do Brassica oleracea. ʼS e sin a’ bhuinneag Bhruisealach – no Brussels sprout. ʼS toigh leam buinneagan Bruisealach gu mòr. Ach tha fhios a’m nach bi sibh uile ag aontachadh rium!
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: co-dhiù : anyway; ³¦Ã ±ô buan: perennial kale; buan-mhaireannach: perennial, everlasting; spaideil: smart, a bit posh; an-uiridh: last year; gas: stalk, stem; tais: moist; ùir: soil; ³¦Ã ±ô ceairsleach: curly kale; dlùth-chà irdeach do: closely related to; colag: cauliflower.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: am bi sibh a’ fàs glasraich ann?: do you grow vegetables there?; lus a chuir mi, airson a’ chiad turais, aig toiseach na bliadhna: a plant I planted, for the first time, at the start of the year; tha sinn air a bhith ga ithe bhon Chèitean a-mach: we’ve been eating it since May; a thuilleadh air sin: in addition to that; a thathar a’ gabhail air: that it is called; fìor dhèidheil air gà irnealaireachd, gu h-à raidh fàs glasraich is mheasan: really keen on gardening, particularly the growing of vegetables and [of] fruit; dh’fhaighnich e dhìom an robh mi ag iarraidh: he asked me if I was wanting; mar a tha na cà il gu lèir, tha iad gu math cruadalach: as [with] all the cabbages [brassicas] they are very hardy; faodar na duilleagan a ghearradh às airson ithe: the leaves can be cut off for eating; còrr math is meatair a’ dh’à irde a-nise: much more than a metre in height now; tha mi an dùil gun tig tuilleadh fà is orra fhathast: I expect them to grow more yet; seasaidh iad ri geamhradh cruaidh: they will withstand a hard winter; bhon aon lus fiadhain o shean: from the one wild plant originally; bhon aon fhreumh: from the one root; ʼs toigh leam buinneagan Bruisealach gu mòr: I really like Brussels sprouts; ach tha fhios a’m nach bi sibh uile ag aontachadh rium!: but I know you won’t all agree with me!
Puing-chà nain na Litreach
Puing-chà nain na Litreach: A bheil leas no ²µÃ °ù°ù²¹»å³ó agaibh?: do you have a garden? There are three words commonly used for ‘garden’ in modern Gaelic. One is lios, dialectally leas. The latter is the word mostly used in Wester Ross which is why I tend to use it. The form lios appears in the name of the island Lios Mòr (Lismore) ‘great garden’ – and, indeed, it is a fertile island. However, ²µÃ °ù°ù²¹»å³ó – perhaps because it has some similarity to the English word – is increasingly used. In some dialects (eg W Ross) ²µÃ °ù°ù²¹»å³ó traditionally means ‘drystone wall’ – which would often surround a leas. If you’re not sure what to use, and don’t live in a place with a local dialect, ²µÃ °ù°ù²¹»å³ó will be understood everywhere.
Gnà thas-cainnt na Litreach
Gnà thas-cainnt na Litreach: Nach math sin?!: isn’t that good?!
Broadcasts
- Sun 8 Nov 2020 22:30Â鶹ԼÅÄ Radio nan Gà idheal
- Wed 11 Nov 2020 23:00Â鶹ԼÅÄ Radio nan Gà idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.