Â鶹ԼÅÄ

Gwynfor Dafydd yw enillydd Coron Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf 2024.

Daeth y bardd o Donyrefail i’r brig mewn cystadleuaeth a ddenodd 33 o geisiadau.

Mae'n derbyn gwobr ariannol o £750 hefyd, a hynny am bryddest neu gasgliad o gerddi heb fod mewn cynghanedd, hyd at 250 o linellau, ar y pwnc 'Atgof'.

Cafodd y pwnc ei ddewis i nodi canrif union ers i Prosser Rhys ennill Coron Eisteddfod Genedlaethol Pont-y-pŵl am bryddest ar yr un pwnc, yn sôn am ei berthynas rywiol gyda dyn arall, pan oedd bod yn hoyw yn anghyfreithlon.

Wrth iddo gael ei longyfarch ar y llwyfan gan yr Archdderwydd Mererid Hopwood, cafodd y bardd ei gofleidio gan ei fam, Helen Prosser, Cadeirydd Pwyllgor Gwaith yr Eisteddfod eleni.

Cafodd y bardd buddugol ei eni a'i fagu yn Nhonyrefail yn Rhondda Cynon Taf, ac fe aeth i ddwy o’r ysgolion lleol, Ysgol Gynradd Tonyrefail ac Ysgol Llanhari.

Dechreuodd farddoni yn yr ysgol uwchradd, yn y mesur caeth i ddechrau, yn sgil ymweliad gan Mererid Hopwood â’r ysgol.

Enillodd Gadair yr Urdd pan oedd yn dal i fod yn ddisgybl yn Llanhari yn 2016, ac yna am yr eildro ar ei domen ei hun ym Mhen-y-bont ar Ogwr Taf ac Elái yn 2017.

Aeth i Brifysgol Caergrawnt i astudio llenyddiaeth Almaeneg a Sbaeneg, ac fe dreuliodd flwyddyn yn gweithio i’r Siambr Fasnach Brydeinig yn Chile.

Mae Gwynfor Dafydd bellach yn gweithio fel newyddiadurwr i'r Â鶹ԼÅÄ ar raglenni News at Six a’r 10 O’Clock News.

Y beirniaid eleni oedd Guto Dafydd, Elinor Gwynn a Tudur Dylan Jones.

Dywedodd Tudur Dylan fod Gwynfor Dafydd - o dan y ffugenw 'Samsa' - wedi llwyddo i "ennyn ystod o emosiynau ynom".

Wrth draddodi o’r llwyfan, dywedodd fod Samsa yn "cyflwyno dilyniant sy’n digwydd gweddu’n berffaith i fro’r Eisteddfod eleni, am mai yn ei thir a’i daear hi y mae ei wreiddiau.

"Mae ganddo berthynas bell ac agos gyda’i ardal a chyda’i thrigolion. Mae’n teimlo’n un â’r gymdeithas, ac eto fymryn ar wahân," meddai.

Ychwanegodd Guto Dafydd yn ei feirniadaeth: “Dyma gasgliad ffraeth a ffyrnig, mydryddol a meistrolgar, sy’n archwilio’n gariadus-gritigol berthynas y bardd â’r cymoedd a gyflwynodd ei dad-cu iddo’n blentyn."

Dywedodd Elinor Gwynn fod y cerddi yn "plethu hiwmor a dwyster, y presennol a’r gorffennol, a sylwebaeth grafog gyda myfyrdodau teimladwy am ei hunaniaeth ei hun".

"Mewn ffordd wreiddiol a gafaelgar mae’n cynnig cipolwg ar y profiadau, y straeon a’r mythau sy’n creu ein lleoedd ac yn siapio ein perthynas â nhw," meddai.

Tra'n siarad ar raglen Eisteddfod S4C dywedodd Gwynfor Dafydd: "Maen nhw'n gerddi am y cymoedd - roedd hynny'n anochel. Es i ati yr amser yma llynedd ac fe gymerodd hi tua saith mis i mi eu hysgrifennu."

Ganrif ers coroni Edward Prosser Rhys am ei gerdd 'Atgof' - dyna hefyd oedd y testun eleni.

"Roedd hi'n amhosib anwybyddu y cysylltiad yna ac mae cerdd yn y casgliad sy'n dathlu'r cymoedd wrth gwrs, ond hefyd yn trafod culni a cheidwadaeth sydd efallai yma, a'i bod yn anodd tyfu lan yn berson sydd efallai yn wahanol.

"Fe ysgrifennais gerdd chwe mlynedd yn ôl - oedd ddim yn hunangofiannol - am brofiad bachgen hoyw yn dod mas i'r rhieni. Roedd hi'n anodd anwybyddu'r cysylltiad ganrif ers i Proser Rhys ennill ar yr un testun."

A beth oedd arwyddocâd y ffugenw, Samsa?

"Fe enillodd Rhys Iorwerth llynedd dan y ffugenw Gregor. Yn nofel enwog 'The Metamorphosis' gan yr awdur Franz Kafka, enw'r prif gymeriad yw Gregor Samsa.

"Roeddwn i'n meddwl bydden i'n cadw rhyw fath o ddilyniant. Mae meddwl am ffugenw bron mor anodd â'r ysgrifennu!"

Gallwch dderbyn hysbysiadau am straeon mawr sy'n torri yng Nghymru drwy lawrlwytho ap Â鶹ԼÅÄ Cymru Fyw ar neu .