Â鶹ԼÅÄ

Mae cleifion iechyd meddwl yn teimlo nad ydyn nhw'n cael cyfle teg i herio cael eu cadw yn yr ysbyty oherwydd penderfyniadau yn ymwneud a'r cyfyngiadau presennol, yn ôl elusen.

Mae gan unigolion sydd yn wynebu gorchymyn i'w cadw o dan glo yr hawl i adolygiad gan dribiwnlys dan arweiniad barnwr.

Ond nid yw paneli yng Nghymru yn cael eu cynnal wyneb yn wyneb ar hyn o bryd oherwydd Covid-19, a dywedodd Mind Cymru fod hyn wedi gorfodi rhai cleifion i dynnu'n ôl o'r broses.

Dywedodd Llywodraeth Cymru y byddai'r trefniadau'n cael eu hadolygu.

"Mae rhwystro rhyddid unigolyn yn fater difrifol, ac mae'n ymddangos nad yw cleifion yn teimlo y byddan nhw'n cael tegwch ac yn tynnu eu cais yn ôl," meddai pennaeth tîm cyfreithiol Mind, Rheian Davies.

Gellir dal claf yn yr ysbyty o dan gyfreithiau iechyd meddwl os yw ei ddiogelwch neu ddiogelwch rhywun arall mewn perygl, neu os oes angen ei asesu neu fod angen triniaeth.

Mae pryderon wedi cynyddu ymhellach ers i newidiadau i reolau iechyd meddwl gael eu cyflwyno gan ddeddfwriaeth coronafeirws brys ym mis Mawrth.

Bellach mae'n golygu mai dim ond un meddyg yn hytrach na dau sydd angen cymeradwyo'r penderfyniad i gadw claf yn yr ysbyty.

Dywedodd arbenigwr cyfreithiol Mind eu bod hefyd wedi cael gwybod bod "nifer o gleifion sy'n cael eu cadw" yn cael anawsterau wrth gyfathrebu â'u cyfreithwyr mewn gwrandawiadau o bell.

"Rydyn ni'n mynd i fyw gyda phellter cymdeithasol am gyfnod hir eto," ychwanegodd Ms Davies.

"Rydym yn galw ar ysbytai, y tribiwnlys a chyfreithwyr i weithio gyda'i gilydd i sicrhau bod gan gleifion fynediad priodol i'r llysoedd a threial teg y mae'n ofynnol iddynt yn gyfreithiol ei gael."

Dywedodd yr elusen nad oedd yn gallu rhoi ffigwr ar nifer yr unigolion y mae'r cyfyngiadau wedi effeithio arnyn nhw, ond mae'r mater hefyd wedi cael sylw gan Gymdeithas y Gyfraith, sy'n cynrychioli cyfreithwyr yng Nghymru a Lloegr.

Fe roddon nhw dystiolaeth i ymgynghoriad brys ar y pandemig a alwyd gan y Cyngor Cyfiawnder Sifil, corff llywodraeth y DU sydd yn cynghori'r Arglwydd Ganghellor a'r farnwriaeth ar faterion cyfreithiol sifil.

Rhybuddiodd y gymdeithas nad yw tribiwnlysoedd iechyd meddwl "yn gyffredinol yn addas ar gyfer gwrandawiadau o bell, gan ei bod yn anodd iawn dehongli cyflwr corfforol a meddyliol unigolyn o bell".

"Mae hyn yn gwaethygu os nad yw rhai gweithwyr proffesiynol hefyd yn gallu archwilio'r unigolyn oherwydd pellter cymdeithasol," ychwanegodd Cymdeithas y Gyfraith.

Dywedodd y corff proffesiynol fod y gwrandawiadau yng Nghymru hyd yn oed yn fwy cymhleth, gan fod penderfyniad wedi'i wneud i gynnal pob adolygiad tribiwnlys ar y ffôn yn unig, yn hytrach na drwy gyswllt fideo.

Ychwanegodd Cymdeithas y Gyfraith ei bod yn ymddangos bod y penderfyniad wedi ei weithredu er mwyn sicrhau mynediad teg i bob claf, gan nad oedd gan rai unedau iechyd meddwl fynediad at dechnoleg ddigonol na chysylltiadau band eang.

"Mae'n hanfodol bod llysoedd yn gallu ailagor unwaith y bydd hi'n ddiogel gwneud hynny," meddai'r gymdeithas.

Rôl y Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl yng Nghymru yw un o'r prin feysydd cyfiawnder cyfyngedig sydd wedi cael ei ddatganoli i Gymru.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod yn cydnabod y diogelwch cyfreithiol pwysig a ddarperir gan Dribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, a bod y pandemig "wedi cyflwyno heriau digynsail i sicrhau bod pobl yn parhau i gael mynediad at gyfiawnder".

"Bu'n rhaid addasu fel gwrandawiadau ffôn i alluogi'r Tribiwnlys i barhau i weithredu'n ddiogel ym mhob achos ac i gydymffurfio â phellter cymdeithasol," meddai.

"Byddwn yn adolygu'r trefniadau hyn."