Â鶹ԼÅÄ

Aeth yr ysgrif yn rhywbeth sobor o anffasiynol erbyn heddiw. Anodd cofio pryd ddiwethaf y bu 'casgliad o ysgrifau' yn destun cystadleuaeth yn y Genedlaethol. Prin iawn yw cyfrolau fel hon. Prinnach fyth rhai gwerth chweil.

Ac mi aiff hi'n brinnach ac yn dlotach ar rywun hefyd achos fel yr awgryma'r teitl, hwn yw casgliad olaf William Owen o'i ysgrifau ef .

Rhag cael ei gyhuddo o sgrifennu yr "un llyfr yn ormod" yna mae am roi'r gorau iddi yn y gobaith nad hwn, yn wir, yw'r un llyfr yn ormod hwnnw.

Gyda rhes hir o gyfrolau ysgrifol eisoes wrth ei enw prawf diymwad ei gyfrol olaf yw bod digonedd o wynt ar ôl yn ei fegin ac ni all rhywun ond gobeithio y bydd yn newid ei feddwl ac yn parhau i chwythu'r tân sy'n procio, goglais a chynhesu cymaint ohonom.

Cwmni difyr

Yr hyn a gawn mewn ysgrif yw ³¦·É³¾²Ôï²¹±ð³Ù³ó arbennig iawn nas ceir mewn ffordd union debyg mewn ffurfiau llenyddol eraill. Rhaid ichi fwynhau ³¦·É³¾²Ôï²¹±ð³Ù³ó dda i fwynhau'r ysgrif.

Wrth reswm, mae hynny'n dibynnu ar yr ysgrifwr. Mewn tŷ tafarn dieithr fe allwch weithiau fod ddigon ffodus i dynnu sgwrs â llymeitiwr diddan, dro arall â syrffedwr pen peint.

Yn William Owen yr ydym mewn cwmni diddan. Gŵr gwaraidd, diwylliedig eang ac amrywiol ei ddiddordebau a chanddo'r hamdden - a'r bryfôc - i'n tywys hyd lwybrau diarffordd i ben ein taith.

Fel y dywed R Alun Evans yn ei adolygiad ef ar wefan Gwales; "Welais i neb tebyg i William Owen am ddilyn sgwarnog wrth ddal iâr!"

Ychwaneger at hynny, agosatrwydd, ffordd-o-ddweud a Chymraeg mor gyfoethog y mae'n pefrio o sofrenni geiriol.

Pleser ychwanegol i mi yw'r ffaith mai 'Cymraeg Sir Fôn' sy'n brothio drwy'r gyfrol ac yr oedd yr ysgrif gyntaf un - O Ryfel i Ryfel sy'n cyffwrdd a'r stori fer hefyd - yn bleser arbennig wedi ei sgrifennu yn nhafodiaith yr ynys honno.

Pobol

Cyfeiriais at rychwant ei ddiddordebau; yr un peth sy'n uno'r holl ddiddordebau hynny yw ei ddiddordeb canolog mewn pobl. Ei ddyneidd-dra.

Medda ar ddawn arbennig i ddod â nhw yn fyw ar ddalen nid yn unig trwy eu sgwrs ond trwy eu peintio â geiriau:

Dyna ichi John Hughes Llyselw, gŵr o gorffolaeth addas i un a oedd yn frenin ei bentref:

" . . . a chanddo ben fel tarw, dwylo fel rhawiau a thraed fel cychod, gŵr y tyfodd bob mathau o fythau o'i gwmpas ar gyfrif ei faintioli.

"Yn wir, byddai plant yr ardal yn dal y gwelid traed John Hughes yng nghroeslon Bodlew pan fyddai ar ei ffordd i'r Ysgol Sul ymhell cyn iddo ef ei hun ymddangos!

"Fe honnai gweision Llyselw wedyn y cysgai o leia hanner dwsin o gathod yn sgidiau eu meistr bob nos a bod yna ddigon o le i bob un ohonynt i strejio'n braf wrth ddeffro bob bore."

Mewn dyfyniad o adolygiad blaenorol a ddefnyddir ar gefn y gyfrol hon mae John Gruffydd Jones yn cyfeirio ar ddawn "sy'n troi geiriau yn llenyddiaeth a llenyddiaeth yn bleser".

Mae hynny - a sgwarnog a iâr Alun Evans - yn rhoi mewn cneuen ragoriaeth y gyfrol hon a da gweld iddi ddal llygaid tri beirniad Llyfr y Flwyddyn hefyd.

Gobeithio yr â nhw gam ymhellach hefyd a'i chynnwys ar restr fer - ac o wneud hynny cam bach fyddai'r un nesaf.

Dal ati

Un gair ynglŷn â'r ymddeoliad yna. Mae'n arferiad digon cymeradwy mewn rhai cylchoedd yng Nghymru i rai sy'n rhagori yn eu meysydd i ymddeol ddwywaith, dair, bedair o weithiau. Gai awgrymu bod William Owen yn cael gair yn reit handi efo Dafydd Iwan a Hogia'r Wyddfa?

Ac mi edrycha innau ymlaen at ei gyfrol olaf nesaf . . . pwy a ŵyr, efallai y gwêl fod pleser i'w gael o fethu peidio torri pethau yn eu blas.
Glyn Evans