Roedd Myfanwy Talog Williams yn un o actoresau mwyaf poblogaidd ei hoes ac yn gyfarwydd i genhedlaeth newydd o blant fel llais y gyfres gartŵn, Wil Cwac Cwac.
I Myf, gan John Ogwen
Heddiw yw un o'r dyddiau - er y gwae
I roi gwên mewn geiriau
I gân. Mae drwy'r cof yn gwau
Lawenydd rhyw hen luniau.
A dylem rodio'n dalog - nid yn drist
Ond yn driw, doreithiog:
Y gân fel hen gân y gog
A hithau'n haf cyfoethog.
Cawn nerth wrth ei chofio'n chwerthin - yn floedd,
Myf lond ei chynefin,
Y sgrech fyddai'n llenwi'r sgrîn
Yn ffrydiau anghyffredin.
Brenhines y cymdeithasu - mor rhwydd
Mor hael. Pawb yn deulu.
Hithau'n byw ei heddiw hy
A'i ferw. Doedd dim fory.
Yr un na wyddai'i ffrwyno - un yn mynd
Yn mynd mwy, mynd eto:
Licio byw, a byw tra bo,
Ni hunodd y Myf honno.
Darllenwyd yng ngwasanaeth coffa Myfanwy Talog gan Gwen Ellis
Ganwyd Myfanwy Talog yng Ngaerwys, Sir y Fflint ar 31 o Fawrth 1945.
Ymddangosodd mewn cyfresi teledu Cymraeg a Saesneg gan dueddu i gael ei chastio mewn comedïau.
Yng nghyflwyniad i gomedi y Â鶹ԼÅÄ ar y we mae'n cael ei chysylltu â thair rhaglen - Ryan a Ronnie, rhaglen Gymraeg a gyfieithwyd yn ddiweddarach i'r Saesneg; Teliffant, rhaglen sgets i blant a The Magnificent Evans gyda Ronnie Barker.
Ymddangosodd hefyd yn yr opera sebon Cymraeg, Dinas, ac mewn rhai penodau cynnar o Bread.
Yn ogystal â Wil Cwac Cwac, lle'r oedd hi'n lleisio'r holl gymeriadau, defnyddiwyd ei llais hefyd yn y cartŵn Saesneg, The BFG.
Bu farw o gancr y fron yn 49 oed ym 1995. Roedd ei phartner, Sir David Jason, wedi cymryd cyfnod i ffwrdd o'i waith actio er mwyn gofalu amdani yn ystod ei salwch.
Cafodd Myfanwy Talog ei hyfforddi fel athrawes yng Ngholeg Morgannwg, y Barri, cyn symud i fyd y cyfryngau.
Yn ôl ei brawd, Gwilym Williams, dechreuodd ei gyrfa actio ar ôl iddi ymddangos mewn drama ysgol ar ddiwedd ei chyfnod o ymarfer dysgu.
Yn ôl y sôn, fe'i gwelwyd yn perfformio gan aelod o gwmni teledu.
"Esboniodd y byddai'n hoffi i Myfanwy wneud gwaith ar y teledu," meddai Mr Williams.
"Dywedodd fy nhad wrthi, 'os na fyddwch chi'n ei hoffi allwch chi fynd yn ôl i ddysgu'," ychwanegodd.
Yn Eisteddfod Sir y Fflint a'r Cyffiniau 2007, cafwyd cyfarfod i gofio am Myfanwy Talog yn Theatr y Maes yng nghwmni ei chyfeillion agos ym myd y ddrama yng Nghymru - Gaynor Morgan Rees, Christine Pritchard, Olwen Rees, Richard Morris Jones, Gwen Ellis a John Ogwen.
Disgrifiodd Richard Morris Jones, cyd-fyfyriwr iddi yng Ngholeg Morgannwg, y profiad o gyd-actio â hi fel profiad 'peryglus' - roedd bob amser ddireidi yn ei llygaid ar lwyfan ac ychwanegodd bod ei 'bwrlwm, ei hafiaith a'i hwyl yn ysbrydoliaeth inni i gyd'.
Soniwyd am ei haelioni, ei chynhesrwydd, ei hiwmor a'i harabedd, ei hurddas ar lwyfan a'i chreadigrwydd er i'r actores Christine Pritchard nodi fod y ffaith na chafodd ei chastio mewn llawer o roliau difrifol wedi peri loes iddi.
Ar nodyn trist, cyhoeddwyd yn y cyfarfod fod brawd Myfanwy, Gwilym, hefyd wedi marw ychydig ddyddiau cyn yr eisteddfod, yntau hefyd yn ifanc, yn 52 oed.
Ar Fawrth 31, 2006 - roedd Gwilym Williams wedi dadorchuddio plac llechen i'w chwaer ar wal y bwthyn lle cafodd yr actores ei geni yng Nghaerwys, a oedd yn cynnwys dwy linell o un o hoff ddramâu Ms Talog, O Dan y Wenallt gan Dylan Thomas: "And to the sun we all will bow and say goodbye but just for now."
Hanes y bêl hirgron o'i gwreiddiau hyd at y Gamp Lawn
