Gwaed ar ei ddwylo
Mae Cyngor Sir Ddinbych wedi lansio apel i adfer cerflun o HM Stanley yn Kinshasa yn y Congo. Maen nhw hefyd yn gobeithio codi copi o'r cerflun yn Ninbych. Mae'r cyngor wedi clustnodi pum mil o bunnau i dalu am ymgyrch i godi arian.
Maddeuwch i mi am beidio cyfrannu.
Ydy cynghorwyr Sir Ddinbych wedi oedi am eiliad i ystyried pam fod trigolion y Congo wedi gadael i'r cerflun bydru? Tybed oes a wnelo hynny a'r ffaith bod Stanley yn gyfrifol am ddarganfod ffordd heibio i raeadrau Afon Congo ar ran Brenin Leopold y Belgiaid? Ydy hi'n bosib nad yw trigolion y Congo yn ddiolchgar i Stanley am alluogi sefydliad y drefedigaeth fwyaf gwaedlyd o holl drefedigaethau gwaedlyd Ewrop yn Africa? Ydyn nhw'n cofio efallai mai Stanley wnaeth lunio'r cytundebau a alluogodd Leopold i osod cenedl gyfan mewn caethwasiaeth? Ydyn nhw'n teimlo nad yw hi'n briodol anrhydeddu dyn a ddywedodd hyn wrth gyfiawnhau ei gyrchoedd gwaedlyd "the savage only respects force, power, boldness, and decision"?
Gadewch i ni fod yn gwbwl blaen yn fan hyn. Fe hanerwyd poblogaeth y Congo yn y deugain mlynedd ar ôl i Stanley ddarbwyllo penaethiaid llwythau'r wlad i gyrraedd cytundebau a'r Belgiaid. Amcangyfrifir bod deg miliwn o bobol wedi eu lladd neu wedi marw o newyn. Llosgwyd pentrefi. Cadwyd cannoedd o filoedd o fenywod a phlant yn gaeth mewn pentrefi er mwyn gorfodi ei gwyr i gasglu rwber i gyfoethogi Brenin trachwantus y Belgiaid a'i was cyflog, Henry Morton Stanley. Mae 'na derm am yr hyn wnaeth Leopold a Stanley- hil-laddiad.
Rydym yn gwybod hyn oll oherwydd ymdrechion rhyfeddol dyngarwr o'r enw Edmond Morrel- clerc llongau o gefndir tlawd wnaeth treulio'i fywyd ac aberthu ei iechyd yn ymgyrchu i geisio dadwneud yr erchyllterau yr oedd Stanley yn rhannol gyfrifol amdanynt.
Trwy gyd-ddigwyddiad rhyfedd dyw cartref Edmond Morrell ddim yn bell o Ddinbych. Roedd e'n byw ym Mhenarlâg. Os ydy Cyngor Sir Fflint yn dymuno codi cofeb iddo mi ddanfonai siec yn syth.
Golygydd Materion Cymreig y Â鶹ԼÅÄ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
SylwadauAnfon sylw
Clywch, Clywch. enghraifft arall o Victoria-addoliaeth.
Boi arall wnaeth lawer i danseilio a dod ag holl erchyllterau'r Congo i'r amlwg oedd Roger Casement - cenedlaetholwr o Wyddel, dyn hoyw a dyn o egwyddor ... a dyn a ddioddefodd (ac a ddienwyddwyd) oherwydd y tri peth hynny. Gwell gen i weld cofeb i Casement na Stanley.
Mae llyfr 'A Throne in Europe' gan Paul Belien yn rhoi llawer o hanes llwgwr teulu brenhinol Gwlad Belg a'u trachwant ar gefn y Congo.
Gwych, Vaughan. Hen bryd i ni gydnabod rhan cywilyddus rhai Gymry yn yr ymerodraethau Ewropeaidd. Mae gormod o duedd i ni glodfori enwau unrhyw Gymro sydd wedi dod yn enwog dim ond am ei fod yn enwog. Wyddwn i ddim am Edmond Morrell. Edrycha'i mlaen at ddysgu mwy amdano. Pwy a wyr, efallai wna i gyfrannu hefyd.
Diddorol iawn a hanes gwbwl newydd i mi. Fuaswn innau rhoi arian i Morrell hefyd.
Gwybodaeth gwbwl newydd am H M Stanley i un gafodd ei geni yn Ninbych. Ah wel...dwi ddim adref i gyfrannu beth bynnag !
Fe wnaethom ddanfon cenhadwyr i bob rhan o'r byd, a gwelir y rhain fel arwyr. Faint o'r rhain a lwyddodd yng nghysgod gwn , tybed ?