Dau Fedd, A Hedd Bleddyn
Dwi'n falch o gyhoeddi, nad bedd Hedd, oedd y naill fedd na'r llall, ond yn hytrach beddau dau gymeriad o ardal Llanbrynmair lle bum yn crwydro megis pererin yn ddiweddar.
Marian Rees aeth a fi i fynwent fechan y Llan, tua dwy filltir tu allan i Lanbrynmair, a phwy'n well i siarad am y ddau oedd wedi eu claddu nac awdur llyfr swmpus ar hanes Llanbrynmair. Mae o'n lyfr mor swmpus ei faint ( a'i gynnwys hefyd, wrth gwrs) petae o wedi disgyn ar fy nhroed i, mi fasa ymweliad a'r ysbyty agosa' wedi bod yn angenrheidiol.
Llyfr bach teneuach o lawer oedd yn nwylo crefftus Hedd Bleddyn, y saer cerrig-beddau a saerniwr limrigau poblogaidd y Talwrn.
Cymeriadau Maldwyn oedd y llyfr, ac un o'r cymeriadau oedd dyn efo'r enw Beiblaidd Demetrius, y daeth Paul ar ei draws. Ond yn wahanol i'r Demetrius Beiblaidd nid gof arian oedd Demetrius, Hedd Bleddyn, ond yn hytrach cerfiwr coed, ac mae ei hanes o yn ddiddorol iawn fel y cewch chli glywed ar raglen Nia yn fuan.
Erbyn bore dydd Gwener, roeddwn i wedi cyrraedd Gwersyll yr Urdd, Llangrannog, i ymuno ym mharti dathlu penblwydd yr Urdd yn 90 oed.
Ym 1922 fe luniodd Ifan ab Owen Edwards lythyr yn galw ar bobol ifanc Cymru i ymuno gyda mudiad newydd i achub diwilliant Cymru.
Mae Cymru mewn cymaint o berygl heddiw ag y bu erioed. Mae cymaint o ddieithriaid o'n cwmpas fel y mae hyd yn oed ein hiaith, mewn perygl o ddiflannu oddi ar fryniau ac o ddolydd ein hannwyl wlad.
Cri o'r galon. Ac fe'i hatebwyd gan 720 o bobol ifanc Cymru. Dyna oedd aelodaeth yr Urdd ar ddiwedd y flwyddyn.
Naw deg mlynedd yn ddiweddarach mae'r aelodaeth o gwmpas 50,000. Mae'n debyg mae'r ddau berson pwysica' yn y parti oedd Gwenda Owen a'i chaneuon bywiog a Carwyn Jones, y Prifweinidog, a'i gyllell finiog, i dorri'r deisen penblwydd.
Roedd mab y sylfaenydd, Prys Edwards a'i deulu yno hefyd. Penderfynnodd Prys ymddeol o fod yn un o ymddiriedolwyr y Mudiad, ond mae'n parhau yn Lywydd am Oes, ac felly yn rhan o'r cynlluniau i ddatblygu'r Urdd ymhellach, a chynyddu'r aelodaeth yn ystod y deng mlynedd nesa.
I gloi, 'dwi am ddychwelyd i Lanbrynmair, oherwydd cyn i mi adael, fe ges i limrig yn boeth o ffwrn yr awen gan Hedd, yn amddiffyn Llanbrynmair.
Gyfeillion wrth fynd mewn cerbyda
O'r gogledd i'r de ar eich siwrna
Yn wir ar fy ngair
Mae mwy'n Llanbrynmair
Na lle hwylus i ddefnyddio toiled
Cofiwch gysylltu, os oes na stori dda yn eich ardal chi , stori i Gymru gyfan ei mwynhau. Y cyfeiriad hywel@bbc.co.uk
Hanesion 