Lawr y draffordd fawr i Frynaman
Dros y Mynydd Du yr aeth Bois y Blacbord i Frynaman, gan anfarwoli'r lle yn eu can. Ond fe es i lawr yr M4 a throi am Bontardawe i gyfeiriad Gwauncaegurwen, cyn cyrraedd Brynaman Isaf ac yna mlaen i Brynaman Uchaf. Fe ymwelodd George Borrow a'r ardal hefyd, ddwy ganrif yn ol, ond Y Gwter Fawr oedd yr enw bryd hynny, enw a fabwysiadwyd gan y cwmni drama enwog a llwyddiannus..(er mae'n wir i ddweud eu bod nhw wedi colli yn erbyn Cwmni Drama Minny Street, Caerdydd yng nghystadleuaeth ddrama yr Eisteddfod Genedlaethol 2008).
Fe atgoffais Mel Morgans o'r noson honno pan gyfarfyddais Mel, Mair Thomas, Sarah Hopkin a Wyn Churchill yng Nghanolfan y Mynydd Du, ym mhentref Brynaman. Bu Wyn yn dysgu am dros deugain o flynyddoedd yn Llundain ond mae hi bellach wedi dychwelyd i'r ardal i fyw. Merch Lucy Thomas ydi Mair, enillodd Wobr Goffa Syr Thomas Parry-Williams ym 1986, ac mae hithau fel Sara Hopkin, cyn athrawes ddylanwadol yn Ysgol Glanafan , yn llawn syniadau am bobol ddiddorol yn y cylch y bydda i mae'n bur debyg yn eu holi yn y dyfodol ar Radio Cymru.
Mae Mel yn aelod blaenllaw o gwmni Drama'r Gwter Fawr, ac yn gyn brifathro Ysgol Saron. Ond, mae ganddo gyfrinach! Cyfrinach a rannodd efo mi dros baned o goffi. Mae e wedi gwirioni ar jeli coch. Arferai ei dad fynd a jeli coch efo fo o dan ddaear er mwyn cael gwared o flas y llwch yn ei geg, ac ers blynyddoedd mae Mel yn cael jeli coch i frecwast! Cychwyn crynedig i'r dydd, efallai.
Hanesion 