Ffocws dysgu
Dysga sut i ddatblygu'r gallu i ddefnyddio amrywiaeth o batrymau cystrawennol naturiol y Gymraeg a geirfa wrth siarad.
Mae'r wers hon yn cynnwys:
- un fideo
- pedwar gweithgaredd
Learning focus
Learn how to develop the ability to use a wide range of natural Welsh syntax structures and vocabulary when speaking.
This lesson includes:
- one video
- four activities
For an English version of this lesson, scroll below.
Fideo
Mae criw o ffrindiau yn Eryri. Mae Dan a Kasia yn cynllunio i guro pawb mewn ras i gopa’r Wyddfa. Maen nhw’n pacio bwyd iach a diod ar gyfer y daith.
Ras i ben yr Wyddfa
DAN Beth ti’n ddweud, Gel?
Mae pawb yn cael ras i gopa’r Wyddfa.
Tyrd Kasia! Dw i eisiau bod yn gyntaf.
KASIA Rhaid bod yn iach ac yn heini i gyrraedd copa’r Wyddfa yn gyntaf.
DAN Dw i’n iach ac yn heini.
KASIA Rhaid mynd â bwyd a diod gyda ni.
DAN Caria di’r bag, Kasia!
Barod?
Rhaid i ni redeg er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti redeg yn gyflymach!
Aros! Ga i ddiod plîs?
KASIA Mae »åŵ°ù yn dda er mwyn cadw’n iach ac yn heini. Yfa hwn.
DAN Diolch.
Rhaid loncian er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti loncian yn gyflymach!
Aros. Dw i eisiau bwyd. Ga i siocled plîs?
KASIA Mae ffrwythau’n well na siocled er mwyn cadw’n iach ac yn heini. Bwyta hwn.
DAN Diolch.
Rhaid cerdded er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti gerdded yn gyflymach!
Aros. Ga i fwy o fwyd plîs?
KASIA Bwyta’r oren yma.
KASIA Dere! Ni bron yna.
DAN Rhaid dringo er mwyn ennill y ras.
Tafla’r rhaff a’r helmed i mi.
Mae’n rhaid i ti ddringo’n gyflymach.
Dyma ni ar gopa'r Wyddfa.
O na. Ni yw’r ola’ i gyrraedd y copa.
KASIA Mae pawb arall wedi dal y trên!
Nodiadau i rieni
Ar ôl gwylio'r fideo, bydd disgyblion yn gallu:
- deall a defnyddio geirfa arbennig, ee copa, iach, heini, rhedeg, cyflymach, loncian, cerdded, dringo
- strwythuro brawddeg gan ddefnyddio patrymau megis, Mae'n rhaid…, Ga i…?
Gweithgaredd 1
Llusga'r eitemau i'r bocs 'Iach' neu 'Ddim yn iach'.
Gweithgaredd 2
Chwilia o gwmpas y tŷ yn y cwpwrdd bwyd a'r oergell i weld pa fwydydd iach sydd yno. Gosoda bopeth iach allan ar y bwrdd. Gofynna am ganiatâd oedolyn cyn gwneud.
Defnyddia'r patrwm 'Mae'n rhaid i …' i ddweud wrth weddill y teulu beth sydd angen iddyn nhw fwyta i fod yn iach wrth i ti bigo pob darn iachus i fyny i ddangos iddyn nhw.
Er enghraifft, os wyt ti'n siarad gydag un person yn unig, dyweda:
- Mae'n rhaid i ti fwyta oren i fod yn iach.
- Mae'n rhaid i ti fwyta cnau i fod yn iach.
- Mae'n rhaid i ti fwyta … i fod yn iach.
Os wyt ti'n siarad gyda sawl aelod o'r teulu ar yr un pryd, dyweda:
- Mae'n rhaid i chi fwyta oren i fod yn iach.
- Mae'n rhaid i chi fwyta cnau i fod yn iach.
- Mae'n rhaid i chi fwyta … i fod yn iach.
Gweithgaredd 3
Argraffa'r chwilair er mwyn dod o hyd i'r geiriau yn y rhestr.
Gweithgaredd 4
Mae angen treiglad meddal ar ôl y patrwm 'Ga i …'. Hynny yw, mae angen newid rhai llythrennau.
Dyma dabl sy'n dangos pa lythrennau sy'n newid i beth ar ôl 'Ga i …'.
| Llythyren | Enghraifft o air | Gair wedi ei dreiglo'n feddal | |
|---|---|---|---|
| p > b | pysgod | bysgod | |
| t > d | tatws | datws | |
| c > g | cnau | gnau | |
| b > f | brechdan | frechdan | |
| d > dd | »åŵ°ù | d»åŵ°ù | |
| g > - | grawnwin | rawnwin | |
| ll > l | llaeth | laeth | |
| m > f | mefus | fefus | |
| rh > r | rhew | rew |
Dyma restr o fwydydd. Mae rhai yn iach ac eraill yn afiach.
- sôs coch
- afal
- brechdan wy
- creision
- cnau
- mafon
- ±ô±ð³¾´Ç²Ôê»å
- banana
- bisgedi
- pysgod
- brechdan jam
- cacen
- brocoli
- pys
- siocled
- hufen ia
- pinafal
- moron
- salad
- sglodion
Gofynna am y bwydydd iach o'r rhestr yn unig drwy ddefnyddio'r patrwm:
- Ga i …, os gweli di'n dda?
Enghraifft
- Ga i fanana, os gweli di'n dda?
- Ga i foron, os gweli di'n dda?
Cofia fod angen newid rhai geiriau ar ôl dweud 'Ga i …'.
Video
A group of friends are in Snowdonia. Dan and Kasia plan to beat everyone in a race to the top of Snowdon. They pack healthy foods and drink for the journey.
Ras i ben yr Wyddfa
DAN Beth ti’n ddweud, Gel?
Mae pawb yn cael ras i gopa’r Wyddfa.
Tyrd Kasia! Dw i eisiau bod yn gyntaf.
KASIA Rhaid bod yn iach ac yn heini i gyrraedd copa’r Wyddfa yn gyntaf.
DAN Dw i’n iach ac yn heini.
KASIA Rhaid mynd â bwyd a diod gyda ni.
DAN Caria di’r bag, Kasia!
Barod?
Rhaid i ni redeg er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti redeg yn gyflymach!
Aros! Ga i ddiod plîs?
KASIA Mae »åŵ°ù yn dda er mwyn cadw’n iach ac yn heini. Yfa hwn.
DAN Diolch.
Rhaid loncian er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti loncian yn gyflymach!
Aros. Dw i eisiau bwyd. Ga i siocled plîs?
KASIA Mae ffrwythau’n well na siocled er mwyn cadw’n iach ac yn heini. Bwyta hwn.
DAN Diolch.
Rhaid cerdded er mwyn ennill y ras.
Mae’n rhaid i ti gerdded yn gyflymach!
Aros. Ga i fwy o fwyd plîs?
KASIA Bwyta’r oren yma.
KASIA Dere! Ni bron yna.
DAN Rhaid dringo er mwyn ennill y ras.
Tafla’r rhaff a’r helmed i mi.
Mae’n rhaid i ti ddringo’n gyflymach.
Dyma ni ar gopa'r Wyddfa.
O na. Ni yw’r ola’ i gyrraedd y copa.
KASIA Mae pawb arall wedi dal y trên!
Notes for parents
After watching the video, students will be able to:
- understand and use particular vocabulary, eg summit/top, healthy, fit, run, faster, jog, walk, climb
- structure a sentence using patterns such as, Mae'n rhaid…(must/have to), Ga i …? (Can I have…?)
Activity 1
Drop the items into the 'Healthy' or 'Not healthy' box.
Activity 2
Look around the house in the food cupboard and the fridge to see what healthy foods are there. Lay all the healthy foods out on the table, but ask an adult's permission first.
Use 'Mae'n rhaid i …' to tell the rest of the family what they need to eat to be healthy, as you pick each piece of food up to show to them.
For example, if you're speaking to just one person, use the singular form 'ti' and say:
- Mae'n rhaid i ti fwyta oren i fod yn iach. (You have to eat an orange to be healthy.)
- Mae'n rhaid i ti fwyta cnau i fod yn iach. (You have to eat nuts to be healthy.)
- Mae'n rhaid i ti fwyta … i fod yn iach. (You have to eat … to be healthy.)
If you're speaking to more than one member of your family at the same time, use the plural form 'chi' and say:
- Mae'n rhaid i chi fwyta oren i fod yn iach. (You all have to eat an orange to be healthy.)
- Mae'n rhaid i chi fwyta cnau i fod yn iach. (You all have to eat nuts to be healthy.)
- Mae'n rhaid i chi fwyta … i fod yn iach. (You all have to eat … to be healthy.)
Activity 3
Print the wordsearch and find the words in the list.
(Word search)
Activity 4
You need a soft mutation after the pattern 'Ga i …'. (May I have …).
In other words, you need to change some letters.
Here's a table that shows which letters change to what after 'Ga i …'.
| Letter | Example of word | Soft mutation of word | Meaning in English | |
|---|---|---|---|---|
| p > b | pysgod | bysgod | fish | |
| t > d | tatws | datws | potatoes | |
| c > g | cnau | gnau | nuts | |
| b > f | brechdan | frechdan | sandwich | |
| d > dd | »åŵ°ù | d»åŵ°ù | water | |
| g > - | grawnwin | rawnwin | grapes | |
| ll > l | llaeth | laeth | milk | |
| m > f | mefus | fefus | strawberries | |
| rh > r | rhew | rew | ice |
Here's a list of different foods. Some are healthy and some are unhealthy.
- sôs coch (ketchup)
- afal (an apple)
- brechdan wy (an egg sandwich)
- creision (crisps)
- cnau (nuts)
- mafon (raspberries)
- ±ô±ð³¾´Ç²Ôê»å (lemonade)
- banana (a banana)
- bisgedi (biscuits)
- pysgod (fish)
- brechdan jam (a jam sandwich)
- cacen (a cake)
- brocoli (broccoli)
- pys (peas)
- siocled (chocolate)
- hufen ia (ice cream)
- pinafal (pineapple)
- moron (carrots)
- salad (salad)
- sglodion (chips)
Ask for the healthy foods only by using the pattern:
- Ga i … os gweli di'n dda? (May I have …, please?)
Example
- Ga i fanana, os gweli di'n dda? (May I have a banana, please?)
- Ga i foron, os gweli di'n dda? (May I have carrots, please?)
Remember that some words need to change after you say 'Ga i …'.
Hafan Â鶹ԼÅÄ Bitesize
Gwyddoniaeth, Saesneg, Hanes a mwy - mae popeth yma i ti
Cynnwys y tymor hwn
Fideos, cwisiau a gweithgareddau i dy gefnogi yn ystod y tymor hwn
TGAU
Canllawiau dysgu i'r rhai ym mlwyddyn 10 ac 11
